We wczesnych godzinach porannych 1 września 1939 roku ówczesna III Rzesza dokonała inwazji na Polskę co zapoczątkowało największy konflikt zbrojny w dziejach współczesnego Świata. II Wojna Światowa odcisnęła swoje piętno nie tylko na architekturze naszego pięknego kraju, ale przede wszystkim na ludziach. Szacuje się, że tylko w samej Polsce zginęło około 6 milionów obywateli II Rzeczpospolitej, a całkowita liczba ofiar oscyluje w granicach 40-60 milionów ludzi. Ogromna liczba ofiar, wielkie straty materialne poszczególnych państw biorących udział w II Wojnie Światowej sprawiły, że konflikt ten jest przedmiotem badań i zainteresowań wielu historyków, nauczycieli akademickich, a także stanowi doskonałą kanwę utworów literackich. Na podstawie zebranych danych powstają liczne książki zarówno dokumentalne, historyczne jak i powieści oraz opowiadania z II Wojną Światową w tle. Warto przede wszystkim wspomnieć, o książkach stanowiących zapis wspomnień i biografię osób uczestniczących w tym konflikcie oraz tych, których autorzy próbują odtworzyć autentyczne postacie i wydarzenia. Przeglądając recenzje jakie ukazały się na łamach naszego serwisu, stworzyliśmy listę książek, których tematyka zahacza o wydarzenia z II Wojny Światowej, zacznijmy od tych najbardziej dokumentalnych i biograficznych.
Przyszłość pokaże… Wspomnienia – Maria Tarnowska
„Przyszłość pokaże… Wspomnienia – Maria Tarnowska” jest niezwykle ciekawą biografią. Równie ciekawe są okoliczności, w jakich powstały i ukazały się. Dlatego też nie można pominąć wstępu, przedmowy i posłowia. Wspomnienia Tarnowska spisała w 1950 r., ale w języku angielskim z myślą o Czytelniku amerykańskim. Wydanie książki w powojennej Polsce było niemożliwe ze względu na opisane fakty (chociażby mówienie o prawdzie katyńskiej, Powstaniu Warszawskim). Nie dziwi więc gorąca przedmowa Arthura Bliss Lane, ambasadora USA w Polsce w latach 1945-47, który osobiście znał autorkę. Polskie tłumaczenie, które opracował siostrzeniec hrabiny Andrzej L. Żółtowski, powstało dopiero w latach dziewięćdziesiątych.
Winston Churchill. Późny bohater – Thomas Kielinger
Dzieło wydane w Polsce nakładem wydawnictwa Bellona zostało napisane przez niemieckiego dziennikarza i pisarza Thomasa Kielingera, mającego już w swoim dorobku biografię królowej Elżbiety II, a także dalece prestiżowe odznaczenie Orderu Imperium Brytyjskiego. W sumie więc można zauważyć, że za napisanie biografii Winstona Churchilla wzięła się osoba dysponująca odpowiednimi rekomendacjami, aby sprostać temu zadaniu, co przecież nie jest rzeczą łatwą, biorąc pod uwagę wspomnianą mnogość opracowań w tym zakresie. Thomas Kielinger na kartach książki „Winston Churchill. Późny bohater” dowodzi, że biografia wybitnego premiera Wielkiej Brytanii wciąż jest urodzajnym gruntem do pisania książek. Autor brawurowo zmierzył się z Churchillem, dając czytelnikom z jednej strony niezwykle sprawną bazę faktograficzną na jego temat, zaś z drugiej otwierając pole do samodzielnych refleksji.
Pierwszy rozdział książki „Winston Churchill. Późny bohater” rozpoczyna się w 1940 roku, chwilę przed bitwą o Anglię, zaś w toku dzieła częstym zabiegiem autora jest łamanie narracji poprzez przywoływanie wątków z przeszłości lub wybieganie do przyszłości. Tego typu zabieg pozwala czytelnikowi lepiej zrozumieć Churchilla jako człowieka, ale też stratega i polityka, który potrafił doskonale przewidywać posunięcia swoich przeciwników, czy też umiał rozpoznać naturę innych ludzi.
„Zośka” Moja wielka miłość – Dorota Majewska, Aleksandra Prykowska-Malec
Istnieją takie postaci, o których mogą powstać dziesiątki książek, a to i tak będzie za mało. Żadne słowa nie oddadzą w pełni ich zasług i nie pokażą, jacy tak naprawdę byli. Dlatego wciąż powstają nowe publikacje, a popyt na daną tematykę nie spada. Ludzie chcą więcej i więcej, a autorzy wychodzą naprzeciw ich czytelniczym potrzebom. Takimi osobami są z pewnością Zośka, Alek i Rudy, bohaterzy z czasów drugiej wojny światowej i główne postaci z „Kamieni na szaniec”. A kto może opowiedzieć o nich więcej niż sympatia tego najważniejszego, „Zośki”?
Wspomnienia Hali Glińskiej to lektura obowiązkowa dla każdego, kto tak jak ja pokochał każdego z tych chłopców, czytając o nich i śledząc ekranizację ich losów. Zaryzykowałabym nawet stwierdzenie, że niektóre fragmenty powinny być opracowywane na lekcjach języka polskiego w liceum. Kim zatem była Hala Glińska? Zwyczajną dziewczyną ze szczęśliwym dzieciństwem, później harcerką angażującą się w pomoc potrzebującym podczas wojny, dziewczyną Tadeusza Zawadzkiego, pseudonim „Zośka”.
„Zośka. Moja wielka miłość” to publikacja mająca bardzo dużą wartość historyczną, ja jednak najbardziej doceniam ładunek emocjonalny, jaki za sobą niesie. Hala Glińska opowiada o wydarzeniach znanych nam z innych książek i filmów, ale jakby w nowej odsłonie. Lepiej, bo dokładając warstwę uczuciową osoby blisko związanej z uczestnikami tamtych zdarzeń. Robi to po wielu latach, już jako staruszka powoli myśląca o własnym końcu, a jednak na każdym kroku daje się odczuć, że te emocje nie osłabły, że one wciąż w niej tkwią i będą z nią już na zawsze. Dzięki tej książce mogą się one udzielić i nam, Czytelnikom.
Dziewczęta z Auschwitz. Głosy ocalonych kobiet – Sylwia Winnik
Jest to pozycja bez wątpienia niezwykła. Autorka bowiem oddaje głos żywym świadkom historii. Kobiety opowiadają o swoim pobycie w Obozie. Niektóre z nich trafiły tam jako dzieci. Inne w momencie aresztowania były w ciąży. Z dnia na dzień znalazły się w prawdziwym piekle. Będąc na wolności nikt bowiem nie wiedział, jak wyglądał pobyt w Auschwitz. Przeżyły. Dziś opowiadają nam swoją historię. Historię dwunastu niezwykłych kobiet – numerów. Nadane im przez Niemców numery noszą na swoich rękach do dziś. Tusz nie wyblakł.
Dziewczyny wyklęte – Szymon Nowak
…z pewnością była odważna, uśmiechnięta, koleżeńska i taka „najzwyczajniejsza”, jak to każda dziewczyna z czasów II wojny światowej. Kochała ojczyznę, rodzinę, marzyła o mądrym i przystojnym mężu oraz gromadce dzieci. Lubiła stroić się w sukienki i pleść warkocze. Trafiła na trudne czasy, była wojna, a później okupacja. Wybrała drogę…leśną, ukrywając się i walcząc o wolność dla swojego kraju. Nie była jedyna, było ich wiele – dziewczyn walczących, dziewczyn wyklętych. Ich historie spisał Szymon Nowak w książce pt. „Dziewczyny wyklęte”.
Dziewczyny Wyklęte 2 – Szymon Nowak
Jest to niejako kontynuacja książki „Dziewczyny wyklęte”. Autor przedstawia 16 historii, których bohaterkami są kobiety. Kobiety, które wbrew pozorom, nie były tylko sanitariuszkami, nie wykonywały jedynie „drugorzędnych” zadań. Były młodymi, wrażliwymi kobietami. Doświadczyły okropieństw wojny. Głód, strach, ból po stracie ojców i braci poległych z rąk Niemców. To wszystko stało się ich udziałem. Niestety, koniec wojny nie oznaczał automatycznie końca ich łez i cierpienia. „Będziemy jeszcze tęsknić za gestapo” – zdanie to, włożone w usta jednej z bohaterek, u mnie osobiście wywołało dreszcze…
Getto Warszawskie 1943 – Tomasz Kubicki
Tomasz Kubicki podjął się zadania spopularyzowania tragicznych wydarzeń przełomu kwietnia i maja 1943 roku. Jego książka pt. „Getto Warszawskie 1943” wydana nakładem wydawnictwa Bellona stanowi przede wszystkim próbę opowiedzenia w przystępny, ale wyczerpujący sposób o heroicznej postawie Żydów w getcie warszawskim, ich odwadze oraz poświęceniu dla pokoleń. Jest to pozycja, która wyczerpująco opisuje najważniejsze wydarzenia związane z przebiegiem powstania w getcie warszawskim, jak również zwraca uwagę na szerokie konteksty wokół tej dramatycznej próby oporu Żydów wobec niemieckich okupantów, szczególnie w odniesieniu do genezy tego wydarzenia.
Mord na Wołyniu. Zbrodnie ukraińskie w świetle relacji i dokumentów. Tom I – Marek A. Koprowski
Książka jest bardzo realistyczna i okrutna. Autor bez cenzury przytacza liczne relacje i dokumenty świadczące o ludobójstwie na niewyobrażalną skalę. Niewątpliwie zaletą jest bogactwo źródeł. Autor dotarł do wielu archiwów w Polsce i na Ukrainie. Zapoznał się z pracami ukraińskich uczonych. Dysponuje również relacjami świadków tamtych dramatycznych wydarzeń. Obraz, jaki się z nich wyłania jest naprawdę przerażający. Powinni po nią sięgnąć bez wątpienia wszyscy zainteresowani historią naszego kraju.
Natomiast dla Czytelników poszukujących książek nieco lżejszych, obyczajowych, z historią II Wojny Światowej w tle, polecamy, m.in.
Oczekiwanie. A życie szło swoim torem – Izabela Januszkiewicz
Główna bohaterka – Marysia to dziewczyna pochodząca z dobrego domu, przed II wojną światową mieszkała w należącym jeszcze do Polski Wilnie, tam uczyła się języków, a rodzice dbali o jej pełne wykształcenie. Nadeszła jednak wojna, brat i narzeczony widziani są po raz ostatni na dworcu kolejowym. Marysia obiecuje, że razem z rodziną będzie pomagała żonie i nienarodzonemu jeszcze dziecku brata. Obietnicę tę będzie spełniać jeszcze przez długie lata…
Krawcowa z Madrytu – María Dueñas
Sirę, główną bohaterkę, poznajemy jako młodą dziewczynę, która dopiero zaczyna swoją przygodę z szyciem w jednym z lokalnych zakładów krawieckich, gdzie pracuje także jej matka. Dziewczyna staje się coraz lepsza w swoim fachu, jednak niepewne czasy, naznaczone strachem przed nadchodzącą wojną, stawiają pod znakiem zapytania możliwość dalszego rozwoju w tym zawodzie. Jedynym sensownym rozwiązaniem dla panienki pochodzącej z biednej rodziny, wychowującej się bez ojca, wydaje się być zamążpójście. W końcu pojawia się ktoś, kto mógłby wkroczyć w życie Siry i stać się męskim wzorcem i oparciem. Jednak poczciwość i uczucie Ignacia to za mało, żeby zapełnić pustkę w sercu naszej bohaterki. Dziewczyna, mimo napomnień matki i wbrew zdrowemu rozsądkowi, rzuca się w ramiona przebojowego i korzystającego z życia Ramira (który, swoją drogą, na początku przypominał mi Rhetta Butlera). Strojne i dostatnie życie, z dala od jedynej bliskiej osoby, jaką jest dla Siry matka, kończy się wraz z burzliwym romansem. Z dnia na dzień młoda piękność zostaje sama w obcym miejscu, bez pieniędzy, za to z olbrzymim długiem i traumatycznymi wspomnieniami, które zafundował jej były kochanek. Wszystko wskazuje na to, że nieprzystosowana do samodzielnego funkcjonowania dziewczyna będzie musiała wziąć w końcu życie we własne ręce.
Kawał porządnej literatury dla różnych grup docelowych Czytelników, bo mamy tu miłość, historię, wojnę i rozbudowany wątek sensacyjny. Kto sięgnie po „Krawcową z Madrytu”, na pewno nie poczuje się zawiedziony.
Meandry losu. Tom I. Pozbawieni ojczyzny – Niwen
Akcja powieści rozpoczyna się dokładnie 1 września, w dniu wybuchu II wojny światowej i toczy się na terenie regionu łomżyńskiego. Wojna wkracza brutalnie w uporządkowany świat mieszkańców, burząc ich spokój i poczucie bezpieczeństwa. Pierwszym, bezpośrednim jej skutkiem jest fakt, że dzieci nie idą do szkoły. Poznajmy również głównych bohaterów, m.in. bogobojnego i uczciwego Michała, mieszkający w małej wiosce Setno oraz Elian Wernika syna bogatego żydowskiego kupca.
Jeżeli chcecie zobaczyć, jak wyglądało codzienne życie pod okupacją, z jakimi problemami borykali się ludzie, koniecznie sięgnijcie po „Meandry losu”. To powieść o ludzkich postawach i wyborach. O tym, dlaczego jedni ryzykowali życie, biorąc udział w konspiracji, podczas gdy inni składali donosy do NKWD. Każdy, kto lubi solidną powieść historyczną, nie będzie zawiedziony. Osobiście czekam na dalsze losy bohaterów książki.
Listy do Duszki – Ewa Formella
W powieści opisana jest historia Stefani i Heinricha. Młodzi zakochują się w sobie tuż przed wojną, jednak ich uczucie nie może wyjść na jaw. Ona jest córką Polaka i Żydówki, on zaś Niemcem, synem wpływowego w mieście człowieka, lekarza. Ich związek uchodziłyby za coś chyba dużo gorszego niż mezalians. Para jednak nie za bardzo się przejmują dzielącymi ich różnicami, kradną potajemnie każdą chwilę razem, nie mogąc się sobą nacieszyć. Jednak zbliżająca się wojna rozdziela ukochanych, Heinrich zostaje powołany na szkolenie i musi wyjechać. Chłopak ma nadzieję, że szybko wróci, jednak w świetle zaistniałej sytuacji, nie jest to takie pewne. Ich ostatnie spotkanie jest bardzo namiętne, a jego owocem jest ciąża Stefani, o której wybranek nic nie wie…
Oprócz historii bohaterów, mamy też piękny Gdańsk w tle, morze, ulubione miejsca Heinricha i Duszki, w które bardzo chętnie nas zabierają. Książka jest naprawdę fantastyczna i wciągająca, dlatego bez najmniejszego wahania możecie po nią sięgnąć!
Kamerdyner. Miłość, wojna, zbrodnia – Paweł Paliński, Mirosława Piepka, Michał Prusak, Marek Klat
Dla wszystkich tych, którzy poszukują książki o zakazanej miłości z wojną w tle opowiadającej o poplątanych losach Kaszubów, Prusaków i osób przybywających na Pomorze z głębi Niemiec. Książka ambitnie traktuje o trudnej sytuacji politycznej i narodowościowej na Kaszubach w latach 1900-1945, czyli okrutnych i zmiennych czasach, w których zdążyły się wydarzyć dwie wojny światowe. Dodatkowo stanowi ciekawe źródło informacji o wciąż mało znanej w naszym kraju historii Kaszubów…
Mamy również coś dla fanów książek kryminalno–historycznych:
Furia rodzi się w Sławie – Krzysztof Koziołek
Koniec sierpnia 1944 roku. W Sławie, uzdrowisku położonym nad Śląskim Morzem, dochodzą do siebie niemieccy żołnierze ranni na frontach oraz stacjonuje tu jednostka „Marine Hitlerjugend”, gdzie młodzi mężczyźni są szkoleni do walk na froncie i w wodzie. Cały spokój tego miejsca i okolicy, burzy morderstwo młodej Polki pracującej wraz z najbliższymi u niemieckiej rodziny. Dziewczyna, którą brutalnie pozbawiono życia, ściąga na Sławę zainteresowanie policji kryminalnej. I tak w tej urokliwej miejscowości pojawia się asystent kryminalny Anton Habicht, człowiek, który karierę w policji zawdzięcza członkostwu w NSDAP i którego największym dotychczasowym sukcesem jest zlikwidowanie nielegalnej gorzelni. Oczywiście sam o sobie ma bardzo wysokie mniemanie i już niedługo później rozstawia po kątach cały posterunek sławskiej policji. Początkowo śledztwo nie przynosi nic nadzwyczajnego, a policjanci drepczą wokół nie wiedząc, czego szukać…
Trzecia Rzesza ogarnięta wojną, rok 1944. Propaganda niemiecka krzyczy o nowych zwycięstwach, jednak najwięksi przywódcy w tym sam Führer czują oddech aliantów na karkach. W tym całym wojennym zamieszaniu, na ulicach Berlina w niepokojących miejscach, zaczynają pojawiać się ciała młodych Niemek. Denatki okrutnie okaleczone, podrzucane są w nocy a ich zwłoki wystawiane na „widok publiczny”, przez mordercę…
Parabellum. Tom 1. Prędkość ucieczki – Remigiusz Mróz
Książka Remigiusza Mroza Parabellum. Tom 1. Prędkość ucieczki jest pozycją, którą naprawdę warto przeczytać. Oddaje ona ducha i realia początków II Wojny Światowej ukazanego oczyma głównych bohaterów, z którymi zaczynami dzielić smutki i radości. Trzeba przyznać, że autor na prawdę dobrze się przygotował oddając realia wojny. Kiążka można polecić przede wszystkim osóbom lubiących wartką i pełną zwrotów akcję…
Nie zapominamy oczywiście o naszych najmłodszych czytelnikach. Młodsze dzieci zapewne zachwycą się książką Artura Pacuły…
Gdzie jest skrytka Generała Grota? – Artur Pacuła
Czwórka przyjaciół: Ala, Igor, Monika, Miras wraz z nauczycielem historii Marcinem Krygierem zwanym Bossem wyruszają w kolejną podróż. Tym razem ich celem jest Warszawa, gdzie podążają śladami legendarnego dowódcy Armii Krajowej, generała Grota–Roweckiego. Podróż ta staje się wręcz lekcją historii, zarówno dla bohaterów książki jak i dla Nas – Czytelników. Lekcją historii, pełną zagadek i gwałtownych zwrotów akcji, prowadzoną w sposób przyjemny, ciekawy, błyskotliwy i wciągający do takiego stopnia, że w sumie to wcale nie wiadomo kiedy, kompletnie zapominamy o otaczającym nas świecie zanurzając się w otchłani faktów i tajemnic z czasów II Wojny Światowej. Wraz z Alą, Igorem, Moniką i Mirasem zastanawiamy się nad właściwym rozwiązaniem zagadki związanej z ostatnimi dniami, spędzonymi na wolności, generała Grota–Roweckiego, który to prawdopodobnie ukrył w nieodnalezionej do tej pory skrytce dokumenty mogące zmienić przebieg II Wojny Światowej.
Dla trochę starszych czytelników polecamy kapitalną książkę jaką Markusa Zusaka
Złodziejka książek – Markusa Zusaka
Jest to historia małej niemieckiej dziewczynki, która po śmierci brata zamieszkuje u rodziny zastępczej na przedmieściach Monachium, na ulicy Himmelstrasse. Tam zawiązuje przyjaźnie, pierwsze dziecięce miłości oraz poznaje pewnego Żyda, którego jej zastępcza rodzina ukrywa w piwnicy. Jest to bardzo ciekawy obraz dla nas Polaków. Na naszych pułkach aż roi się od książek, w których Niemcy grają te najgorsze role, jednakże poznać II wojnę światową z perspektywy małej niemieckiej dziewczynki, jest o tyle niezwykłe o ile niezwykła jest postać małej Liesel. Oprócz tej niebywałej przyjaźni, jaka zawiązuje się w piwnicy, Liesel ma niezwykłą słabość do książek. Dla niej największą wartość mają te książki, które ukradnie. Potrafi czytać je całymi godzinami, jest to jednocześnie jej lek na strach, jaki odczuwa. Książka nie jest lekka, ale inna. Autor mówi o Europie ogarniętej wojną w sposób okrutny nie omijając żadnego szczegółu. Pokazuje bestialstwo niemieckich żołnierzy, nienawiść zwykłych ludzi do Hitlera, którzy musza cierpieć głód i biedę. Wydaje mi się również, że pisarz dając książce tak niezwykłego narratora, jakim jest sama Śmierć, stara się przyzwyczaić ludzi do faktu umierania. Na swój sposób oswaja nas z perspektywą śmierci ukazując ją, jako osobę, która choć zapracowana i niemająca wpływu na nic co się dzieje, na swój sposób współczuje Liesel.
A jak wojna wpłynęła na rozwój artystów i ich twórczość? O tym możemy się dowiedzieć z fragmentów „Chronologii sztuki”.
W albumie tym zobaczymy proces zmian, jaki zachodzi w sztuce począwszy od XIX wieku do dziś. Na zmiany te wpływ miał, przede wszystkim, rozwój cywilizacyjny, wynalezienie fotografii, a w XX wieku, dwie straszliwe wojny, które to przyczyniły się do powstania wielu nowych nurtów.
