Wilki
Adam Wajrak
Wilk jest symbolem dzikości, wolności, ale równocześnie kojarzy się z krwiożerczym, bezwzględnym drapieżnikiem. Motyw wilka jest obecny wierzeniach i kulturach wszystkich społeczności zamieszkujących obszary, na których występuje. Stał się symbolem zła, nienasycenia, mroku i zagrożenia, z którym utożsamiło go chrześcijaństwo. Z drugiej strony, bywa też istotą opiekuńczą i nieokiełznaną. Dla współczesnego mieszkańca miasta, czy nawet wsi, strach przed wilkami jest uczuciem raczej abstrakcyjnym. Owszem, przetrwał w takich powiedzeniach jak „nie wywołuj wilka z lasu” czy „wilczy apetyt”. Dzisiaj wilk bardziej kojarzy się nam z wiedźminem Geraltem z Rivii czy wilkorami Starków z „Gry o tron” niż z bestią, której należy się obawiać. Jednakże wśród naszych przodków strach przed wilkami był tak wielki, że doprowadzili oni do prawie całkowitego wytępienia tych dużych ssaków w Europie. Jaki naprawdę jest ten majestatyczny władca lasu? Czy rzeczywiście taki wilk straszny, jak go malują?
Odpowiedzieć na to pytanie próbuje w swojej książce „Wilki” Adam Wajrak, znany przyrodnik z Puszczy Białowieskiej. Mieszka on w Teremiskach, niedaleko Hajnówki, skąd przekazuje niezwykłe relacje na temat świata przyrody Białowieskiego Parku Narodowego. Jego najnowsza książka nie jest naukowym opracowaniem naszpikowanym trudnymi terminami czy biologicznymi szczegółami. To raczej zapis osobistego doświadczenia autora z wilkami, obcowania z tymi zwierzętami, tropienia ich oraz badań nad ich zachowaniem i naturą. Mimo to czytelnik może dowiedzieć się z książki wiele na temat leśnego ekosystemu. Autor przytacza także historyczne informacje o tym, jak ludzie odnosili się do wilków w dawniejszych czasach. Jednocześnie książka miejscami jest bardzo brutalna. Sam autor ostrzega co wrażliwszych czytelników, że choć prawa przyrody są bezwzględne, to jeszcze bardziej bezwzględne jest to, co ludzie robią czy robili wilkom w toku dziejów i obecnie. Faktycznie, niektóre z opisywanych przez niego historii pokazują, że bestią bywa raczej człowiek, kierujący się lękiem, uprzedzeniami, pragnieniem rozrywki, a czasem zwykłym brakiem zrozumienia natury albo względami ekonomicznymi.
Adam Wajrak po kolei obala stereotypy dotyczące wilków. Jednym z najciekawszych moim zdaniem, jest utarte przekonanie, że leśne spotkanie człowieka z wilkiem powinno skutkować atakiem, z którego człowiek nie ma szans wyjść cało. Okazuje się jednak, że to wilki boją się ludzi dużo bardziej niż ludzie wilków, a na ich widok po prostu uciekają w panice! Skąd zatem to przekonanie o krwiożerczości wilków i polowaniach na ludzi? Można to wyjaśnić mechanizmem błędnego koła. W przeszłości ludzie polowali na jelenie czy sarny, będące podstawą wilczego menu. Jeśli populacja tych zwierząt zostanie poważnie uszczuplona, wilki głodują. Podchodzą do ludzkich siedzib i porywają zwierzęta gospodarskie. Wtedy ludzie zaczynają bronić swoich stad i polować na wilki. Wilki żyją w watahach, a ich sposób polowania jest ściśle powiązany z tym faktem. Na polowaniu każdy osobnik spełnia określoną rolę, zaś jeśli go zabraknie, pozostałym wilkom jest dużo trudniej upolować zdobycz. Coraz bardziej zdesperowane zwierzęta stają się skłonne do bardziej zuchwałych ataków, nawet na ludzi. W ten sposób koło się zamyka. Nie jest jednak tak, że wilki to łagodne zwierzęta, zmuszone do brutalności przez człowieka. Życie watahy rządzi się surowymi prawami, członków wilczej rodziny obowiązuje hierarchia. Niezrozumienie zasad wilczego życia może prowadzić do tragedii. Swego czasu w Zakładzie Badania Ssaków w Białowieży mieszkał „oswojony” wilk Kazan. Jednak wilka nie da się tak naprawdę oswoić, dlatego kiedy dojrzał, został przeniesiony do rezerwatu pokazowego, gdzie umieszczono go na terenie zajmowanym przez inną grupę wilków. Konfrontacja była nieunikniona, a jej wynik bardzo nieszczęśliwy. To jedna z bardziej poruszających historii opisanych przez Wajraka.
Z książki dowiadujemy się także skąd wzięła się fascynacja autora wilkami, jak poznał swoją żonę Nurię, która przyjechała do Puszczy Białowieskiej z Hiszpanii na stypendium, a potem robić doktorat dotyczący padlinożerców oraz niezwykłą rolę, jaką w tym wszystkim odegrał pies-przybłęda, Antonia – suczka, która okazała się wyjątkową tropicielką. Jednocześnie Wajrak przekazuje czytelnikowi wiele ciekawych wiadomości na temat innych zwierząt zamieszkujących Puszczę, będących ofiarami lub beneficjentami wilczego stylu polowań. Na kartach książki pojawiają się rysie, kruki, orły, łosie, jelenie i oczywiście, obowiązkowe w Białowieży, żubry. Bardzo interesujący jest też obraz pracy białowieskich naukowców, który czytelnik poznaje dzięki relacjom autora. Nie ma nic wspólnego ze stereotypem akademika prowadzącego badania w laboratorium i zajęcia dla studentów na uczelni.
Adam Wajrak pisze na okładce książki „Wilki”: „To była największa przygoda mojego życia! Chciałbym, żeby się powtórzyła”. Sam zdaje sobie jednak sprawę, że szanse na to są małe. Dzięki książce czytelnik ma szansę poczuć smak tej przygody, a zarazem poznać wiele tajemnic dzikiej przyrody i zrozumieć działanie jej niezwykłych mechanizmów.
Informacje o książce:
Tytuł: Wilki
Tytuł oryginału: Wilki
Autor: Adam Wajrak
ISBN: 9788326823053
Wydawca: Agora
Rok: 2015
