Zima
Ali Smith
„Zima” to druga po „Jesieni” powieść z cyklu „Pory roku” wybitnej szkockiej współczesnej pisarki, Ali Smith. Nie jest to jej najnowsza powieść, bowiem w oryginale ukazały się już wszystkie pozostałe części tego cyklu, a „Winter” pochodzi z 2017 roku. Na polskim rynku wydawniczym pojawiła się jednak dopiero kilka tygodni temu.
Ali Smith jest coraz częściej wskazywana na kandydatkę do literackiej Nagrody Nobla. Była czterokrotnie nominowana do nagrody Bookera i jest laureatką Orderu Imperium Brytyjskiego za wybitny i innowacyjny wkład w literaturę.
Miło było sięgnąć po książkę pod tytułem „Zima”, gdy za oknem było mroźno, śnieżnie i biało, a okładka współgrała z tymi widokami. Jednak podczas czytania, okazało się, że tytułowa zima i zawarte w treści święta Bożego Narodzenia są tylko tłem powieści, która w swej istocie dotyka całkiem innej zimy, niż pora roku, mianowicie tej, która jest w naszych sercach. Tytuł jednak jest jak najbardziej na miejscu, gdyż tak jak zima daje zawsze obietnicę wiosny, tak jest też nadzieja, że nasze serca mają szansę na przemianę.
Lektura traktuje o zagmatwanych relacjach rodzinnych mieszkającej w pięknym domu w Kornwalii Sophii, jej syna, londyńczyka Arthura i siostry Iris, którzy spędzają ze sobą święta. Wśród nich pojawia się również nieco przypadkowo Lux – w zasadzie nieznajoma dziewczyna, która nieoczekiwanie staje się powiernicą tajemnic Sophii. Główne wydarzenia, na których opiera się fabuła powieści nie grają tu pierwszoplanowej roli, dlatego też nie są one jakoś szczególnie zagmatwane, czy wciągające. Trzonem są tutaj wspomnienia, sny, wizje i to na nich opiera się książka.
Na okładce możemy za „Independent” przeczytać, że powieść jest „przesiąknięta humorem, szczęściem i nadzieją, których tak bardzo potrzebujemy”. I tak jak odnajduję tu rzeczywiście nadzieję, tak dowcipu naprawdę nie ma tu wiele. Może jestem posiadaczką innego rodzaju wrażliwości, ponieważ mnie podczas lektury nie śmieszyło zbyt dużo, żeby nie powiedzieć, że nic.
W powieści znajdujemy wiele odniesień do sztuki – zarówno literatury (powieść zaczyna się parafrazą słów Karola Dickensa: „Zacznijmy od tego, że Bóg umarł” – podobnie zaczyna się „Opowieść Wigilijna”. Zresztą taki sam zabieg wykorzystała autorka w pierwszej części cyklu pt. „Jesień”, gdzie również zaczerpnęła z Dickensa, jednak z „Opowieści o dwóch miastach”), jak i innych dziedzin sztuki, np. rzeźby (przywołuje postać i twórczość Barbary Hepworth), czy filmu (przypomina nam filmy z udziałem Elvisa Presleya, i to w taki sposób, że wyświetlają nam się w pamięci poszczególne kadry, jak na przykład scena teatrzyku kukiełkowego z „Żołnierskiego bluesa”).
Z książki możemy przypomnieć sobie, bądź poznać fragment historii współczesnej, a mianowicie czytamy o proteście przeciwko broni jądrowej pod bazą Greenham, który przeobraził się w trwający 19 lat obóz zwany Pokojowym Obozem Kobiet Greenham Common. Wszystko to jest przedstawione z perspektywy uczestniczki obozu, którą była jedna z bohaterek powieści.
Książka Ali Smith nie jest typową powieścią obyczajową. Jej niesztampowość i oryginalność świadczy o jej artyzmie. Mamy tu dużo absurdu, oniryzmu, który dominuje fabułę i spycha ją na dalszy plan. Nie jest to książka dla wszystkich. Na pewno nie zachwyci czytelnika gustującego w powieściach opartych na wartkiej akcji i skomplikowanej fabule. Spodoba się natomiast każdemu, kto ceni literaturę piękną i wartość jej niedosłownego przekazu, estetykę i kunszt. Polecam tym, którzy potrafią i lubią zatrzymać się podczas czytania i zastanowić nad głębszym sensem powieści jako całości, jak i poszczególnych fragmentów. Momentami przywoływałam w myślach podczas czytania nieśmiertelnego „Małego Księcia”, w którym aż kipi od aforyzmów. Tutaj też możemy znaleźć stwierdzenia, które mogłyby się stać sentencjami. Dla przykładu, zamieszczam poniżej fragment dialogu, który szczególnie w dzisiejszych, pandemicznych czasach, gdy nasze życie zdominowało wyrażenie „on-line”, zawiera w sobie głęboką prawdę o e-rzeczywistości.
„Och, nie mógłbym napisać czegoś t a k i e g o i umieścić w sieci.
Dlaczego nie?
To zdecydowanie zbyt prawdziwe.”
Na zakończenie tej recenzji niech skłoni nas do refleksji inne, jakże aktualne i prawdziwe stwierdzenie jednej z bohaterek:
„Cóż, naiwność i jad istniały od zawsze. […] Internet po prostu je bardziej uwidocznił.”
Informacje o książce:
Tytuł: Zima
Tytuł oryginału: Winter
Autor: Ali Smith
ISBN: 9788328084957
Wydawca: WAB
Rok: 2021
