Zakazana miłość
Franciszek Szczęsny
Już dawno, nie czytałam tak dobrej powieści opartej na faktach, która z jednej strony wciąga czytelnika, wciąż zadającego sobie pytanie – co dalej się wydarzy? Z drugiej strony jest tak rzetelnie i rzeczowo napisana na podstawie prawdziwej historii i zgromadzonych faktów. Czasem dialogi i zachowania naszych bohaterów wydają się pozbawione emocji, dość suche i rzeczowe, ale zastanawiam się, czy to nie jest celowy zabieg autora, który mówi o swojej bohaterce, że była nieprzystępna, z mocnym charakterem i zawsze robiła to co uważała sama za słuszne. W takim wypadku taka narracja ma sens, bo lepiej oddaje ducha książki, osobowość bohaterki i walkę o przetrwanie w tamtych czasach, gdy nie było miejsca na nadmierne konwenanse lub rozterki uczuciowe.
Xaver i Prakseda Koss szukają lepszego życia. Choć mieszkali wiele lat w Berlinie, to Republika Weimarska i miasto Berlin po pierwszej wojnie światowej obciążono ogromnymi kontrybucjami i ledwo dają przestrzeń do życia. Ich córka Marta urodziła się w Berlinie, jednak wraz z rodzicami wyjeżdża do Wolnego Miasta Gdańska. Tam spotyka na swojej drodze Maxa Stroma, w którym się zakochuje z wzajemnością. Jednak Max jest Żydem i ojciec nie akceptuje ich związku. Po kolejnej randce i po wyjeździe Maxa na przeszkolenie wojskowe, ojciec zabiera całą rodzinę na wieś w okolice Somonina i Kartuz. Chce zatrzeć wszelkie ślady i ukryć nastoletnią Martę przed Maxem. Jednak ta dwójka nie zrezygnuje. Przez prawie dwa lata będą próbowali się odnaleźć i wysłać do siebie wiadomość. Udaje się dopiero po tym czasie. Rdzeń książki to jednak druga wojna światowa i pięć lat ukrywania Maxa przez Martę, jej ogromne poświęcenie, ryzyko i odwaga. Marta znosi te trudne czasy z mniejszym lub większym niepokojem, jednak kilkukrotnie chłodzi głowę i stawia na zabiegi dyplomatyczne, aby przetrwać, bo jak ona przetrwa to przetrwa też Max.
Gdy wojna się kończy i Max wychodzi z ukrycia autor książki rozprawia się z terminem WOLNOŚĆ i cytuje Świętego Tomasza z Akwinu „Wolność to zakorzeniona w rozumie i woli możliwość działania lub niedziałania” oraz Jeana Paula Sartre „Człowiek wolny w sposób absolutny sam tworzy swoje wartości i normy wskutek czego bierze na siebie przytłaczający ciężar odpowiedzialności”. Max natomiast mówi „Nie będę musiał ukrywać się jak kret pod ziemią. Wyjdę na pole i do ogródka. Nareszcie zobaczę słońce”.
Książka ma ogromną domieszkę historyczną, sądzę, że nawet jedna czwarta książki to rozważania historyczne o tamtych czasach. Dzięki temu zabiegowi autor Franciszek Szczęsny bardzo poszerza nasz horyzont i w nienachalny sposób przybliża nam historię Kaszub z czasów drugiej wojny światowej. Jestem pod wrażeniem zebranego materiału historycznego dotyczącego postaci, które otaczają Martę. Mamy w książce detalicznie opisane działania i zachowania sołtysów, księży, policjantów, właścicieli sklepów i cegielni, sąsiadów Marty z okolicznych wsi i miasteczek. Wiele faktów historycznych jest przytoczonych wprost z imionami i nazwiskami uczestników. Jeśli dobrze rozumiem posłowie tej książki, to w powieści mamy do czynienia głównie z faktami i tylko w niewielkiej części uzupełnione są one lekką narracją, aby ułatwić nam czytanie i zapewnić ciągłość faktograficzną.
Spory fragment książki jest poświęcony walce tych dwojga o ślub kościelny. Nie chce dać ślubu ani ksiądz katolicki zasłaniając się niejasnymi przepisami, ani też rabin wysuwając mnóstwo teorii i robiąc trudności. Obydwaj przedstawiają małżeństwo mieszane jako grzech i świętokradztwo. Listy argumentów przeciw takiemu związkowi są długie i oczywiście z dzisiejszego punktu widzenia nieprawdopodobne. Podobnie sytuacja ma się z ludźmi wokół, znajomymi czy sąsiadami, którzy także mają mnóstwo uprzedzeń i raczej są niechętni takiemu związkowi.
Książkę polecam osobom kochającym genealogię i śledzącym losy własnej rodziny jako inspirację, osobom z zacięciem historycznym jako uzupełnienie wiedzy oraz wszystkim lubiącym powieści historyczne, powieści oparte na faktach, reportaże i powieści obyczajowe, bo książka ta jest idealną mieszanką tych gatunków literackich.
Informacje o książce:
Tytuł: Zakazana miłość
Tytuł oryginału: Zakazana miłość
Autor: Franciszek Szczęsny
ISBN: 9788382195613
Wydawca: Novae Res
Rok: 2021
