Mity narodów Europy
Jan Tetter
Pisanie o „Mitach narodów Europy” należy zacząć od krótkiej analizy struktury wydawniczej publikacji. O ile sama treść, o czym napiszę później, zaskakuje i intryguje, o tyle aspekt redakcyjno-naukowy zawodzi. Po pierwsze – brak przedmowy. Myślę, że jest to ewidentny mankament recenzowanej książki, zwłaszcza że jej przeznaczenie w dużej mierze związane jest z pożytkiem naukowym. Zaglądając do tego słownika, nie znajdziemy informacji ani o tym, jaki cel przyświecał autorowi podczas pracy, ani o materiałach, które wykorzystywał. To kluczowe dla recepcji tego typu wydawnictw nie tylko ze względu na walory praktyczne (możliwość dostrzeżenia przydatności danego tytułu), ale także merytoryczne – w ten sposób czytelnik może ocenić, czy książka stanowi rzetelne źródło wiedzy. W tym wypadku nie sposób zweryfikować wiarygodności treści hasłowych, bo poza głównym tekstem, czyli zawartością słownikową, publikacja nie została potraktowana żadnymi materiałami dodatkowymi – ani wstępem, ani bibliografią, ani wykazem publikacji, z których autor korzystał. Jest to o tyle kłopotliwe, o ile uniemożliwia zinterpretowanie recenzowanego wydawnictwa w kontekście obecnego stanu nauki czy rynku wydawniczego oraz nie pozwala traktować „Mitów narodów Europy” jako poważnego i wiarygodnego źródła wiedzy – właśnie za sprawą braku wspomnianych elementów.
Jan Tetter, zajmując się mitologią, pisze w dużej mierze o kulturze greckiej, co wcale nie jest dziwne, biorąc pod uwagę jej dorobek i zasięg. Widoczny jest tu jednak istotny problem, będący pokłosiem między innymi braku przedmowy. Na rynku znajduje się bardzo dużo tytułów poświęconych mitologii greckiej oraz szeroko rozumianej spuściźnie ateńskiej – zaczynając od szkolnych opracowań, kończąc na akademickich, obszernych rozprawach. Skąd zatem mamy wiedzieć, dlaczego warto sięgnąć akurat po „Mity narodów Europy”? Bez stosownego opracowania, bez materiałów wprowadzających, informujących nie tylko o problemie badawczym, ale też o celach książki (na przykład o uzupełnieniu bądź uszczegółowieniu stosowanych w dyskursie naukowym terminów), trudno ocenić jej wartość lub przydatność. Po drugie – doskwiera brak bibliografii. W wypadku książki zajmującej się tak rozległym tematem, jak europejskie mitologie, nieobecność tego elementu publikacji mocno nadszarpuje jej znaczenie. Oczywiście możemy sądzić, że autor jest geniuszem, że wie absolutnie wszystko, ale byłoby to zdecydowanie naiwne. Podczas prac nad encyklopedycznym słownikiem z pewnością są wykorzystywane różne źródła, więc my, jako czytelnicy lub badacze, powinniśmy mieć dostęp do wykazu – bibliografii. Nie tylko po to, by ewentualnie poszerzać swoją wiedzę, sięgając po stosowne tytuły, ale przede wszystkim po to, by mieć pewność, że za konkretną informacją stoją badania, kwerenda lub odpowiednie analizy. Po trzecie – brak redaktora naukowego. Nie znalazłem na stronie redakcyjnej informacji o tym, kto odpowiada za merytoryczne, solidne weryfikowanie i sprawdzanie informacji zawartych w tej książce, co – biorąc pod uwagę charakter i przeznaczenie wydawnictwa – ponownie podważa jej wiarygodność i dyskwalifikuje z kręgu publikacji, na które można by się powołać, pracując nad artykułem czy pracą naukową.
Trudno jest pisać o zawartości tej książki, mając na uwadze wymienione wcześniej mankamenty. Owszem, to, co Jan Tetter zebrał i opracował, robi wrażenie. Przygotował bowiem naprawdę ogromną ilość informacji na temat wielu kultur, mitologii i epok, zajmując się tym wszystkim samodzielnie – tak przynajmniej należy myśleć, nie mając wglądu w bibliografię czy w przedmowę. Pojawia się jednak w tym miejscu problem wiarygodności „Mitów narodów Europy”. Trudno stwierdzić, czy zaprezentowane treści są prawdziwe, czy zostały podparte dociekaniami i badaniami – zwłaszcza, jeśli mówimy o mitologiach mniej znanych, na przykład litewskiej. Jeśli jednak odsuniemy na bok tę niepewność, skupiając się wyłącznie na samych hasłach encyklopedycznych, ufając autorowi, dostaniemy bardzo dużo treści, uzmysławiających nam, jak wiele folkloru, wierzeń i mitologii obecnych jest w codziennym życiu – w poglądach, zachowaniach oraz języku. Nawiązując do rekomendacji doktora Edwarda Wojciecha Stańczaka, zamieszczonej na skrzydełku, trzeba przyznać, że ogrom pracy, którą autor musiał włożyć, przygotowując tę książkę, jest nieoceniony. W recenzowanej publikacji znajdują się informacje z absolutnie różnych kręgów kulturowych, epok i szerokości geograficznych, wyprowadzone nie tylko z samych tekstów mitologicznych, ale także z dokumentów historycznych (na przykład kronik Długosza), legend, przysłów oraz zwyczajów. To, co uświadamiamy sobie, czytając „Mity narodów Europy”, to mocne zakorzenienie folkloru nie tylko w kulturze, w symbolach, ale też w praktycznym, codziennym funkcjonowaniu.
O ile lektura książki może okazać się frapująca i zajmująca, o tyle trudno traktować tę pozycję jako źródło wiarygodnych informacji i bazę do prac naukowych tudzież poszukiwań odpowiedzi na pytania związane z mitologiami. Nie sposób ocenić – co powtarzam w tej recenzji jak mantrę – wartości edukacyjnej i poznawczej „Mitów narodów Europy”, nie mając do wglądu informacji ani o bibliografii, ani o osobie odpowiedzialnej za redakcję naukową. W związku z tym nie należy w moim przekonaniu traktować tego tytułu jako pełnoprawną publikację naukową, a jedynie jako ciekawostkę – być może początek fascynującej, mitologicznej przygody.
Informacje o książce:
Tytuł: Mity narodów Europy
Tytuł oryginału: Mity narodów Europy
Autor: Jan Tetter
ISBN: 9788380839298
Wydawca: Novae Res
Rok: 2018
