Historia sztuki
Farthing Stephen
„Historia sztuki” pod redakcją Stephena Farthinga, jakkolwiek patetycznie i wyniośle to nie zabrzmi, jest hołdem złożonym sztuce. Nie da się tej obszernej – jakże pięknie skądinąd wydanej – książki czytać inaczej, niż przez pryzmat poczucia triumfu szeroko rozumianej kultury. Świadomość jej znaczenia, nie tylko dla naszej historii, ale także codziennego życia i tożsamości, umacnia się wraz z lekturą recenzowanej pozycji – uzmysławia ona bowiem czytelnikowi, że sztuka to nie tyle abstrakcyjny, czysto estetyczny byt, ile ważna część naszej cywilizacji.
To, od czego należy zacząć, pisząc o „Historii sztuki”, to omówienie zawartości książki – okazuje się ona bowiem ze wszech miar merytoryczna i treściwa. To zaskakujące, że w sposób tak lekki i zwarty została przedstawiona tak długa i bogata przeszłość sztuki – między innymi malarstwa i rzeźby. Autorzy haseł, traktujących o konkretnych prądach i tendencjach w malarstwie, dziełach lub epokach, omawiają zebrane zagadnienia na tyle logicznie i narracyjnie (o ile można tak powiedzieć), że nawet niewprawiony czytelnik, dopiero rozpoczynający przygodę ze sztuką, bez problemu rozezna się w omawianym temacie.
Książka pod względem edytorskim została ukształtowana w konwencji podręcznikowej: dostajemy logicznie wydzielone części, w tym wypadku związane z konkretnymi zjawiskami, zawierające omówienia dzieł – z ilustracją, zaznaczeniem ważniejszych fragmentów, przytoczeniem faktów z życia autora, umiejscowieniem zdarzenia na osi czasu, przypisaniem twórcy do praktykowanego stylu artystycznego. Wybranie takiego ugładzonego, mocno uporządkowanego i szkolnego sposobu opowieści zdecydowanie ułatwia lekturę, pozwala bowiem po pierwsze nie „utonąć” w lawinie informacji, dat, nazwisk i faktów, a po drugie odnosić wrażenie spójności i ciągłości przyswajanej wiedzy. Logiczne wydaje się w związku z tym wybranie chronologicznego i problemowego omówienie zagadnień – czytelnik najpierw zaznajamia się z epoką lub stylem (na przykład z charakterystycznymi cechami malarstwa barokowego lub ekspresjonistycznego, ojcami założycielami danej szkoły tworzenia lub powodami, przez które doszło do zmian w obrębie jakiegoś nurtu), a następnie bliżej zapoznaje się z konkretnymi dziełami, realizującymi omówione wcześniej postulaty. Przedstawiony model przekazywania informacji ma znaczenie nie tylko dla procesu poznawczo-edukacyjnego (zdecydowanie ułatwia i segmentuje przyswajaną wiedzę), ale także – o ile można te dwa zjawiska od siebie oddzielić – dla kształtującej się w trakcie czytania świadomości. Wiem, że może to zabrzmieć oświatowo (jak z dokumentów, które nauczyciel wypełnia, chcąc przedstawić realizowany program zajęć), ale nie sposób nie odnieść wrażenia, że lektura „Historii sztuki” pomaga w kształtowaniu kompetencji kulturowych – umożliwiających rozumienie nie tylko dawnych dzieł i zdarzeń, mających miejsce w dalekiej przeszłości, ale także dzisiejszych problemów i współczesnych zjawisk. Zredagowana przez Farthinga książka uzmysławia bowiem, że sztuka to nie jest abstrakcyjny byt, który realizuje się gdzieś obok, w salach muzealnych i zakurzonych pracowniach artystów, tylko ciągły proces, w którym jesteśmy wszyscy zanurzeni.
Istotnym walorem recenzowanej publikacji jest jej szata graficzna. Książka została na tyle ciekawie i bogato wydana, że odnosi się wrażenie, że „Historia sztuki” posiada wartość autoteliczną – czyli samą w sobie. Rzadko widuje się tytuły tak starannie opracowane i zilustrowane – najpewniej ze względu na koszty, jakie wydawnictwo musi ponieść, chcąc opatrzyć wydawaną pozycję licznymi grafikami lub zdjęciami. Wydawnictwo Arkady pozostaje jedną z nielicznych oficyn na rynku, która ma świadomość tego, jak wielkie znaczenie odgrywa estetyczna i fizyczna płaszczyzna książki – zwłaszcza, jeśli dotyczy ona sztuki. Trudno sobie wyobrazić, by publikacja traktująca między innymi o malarstwie nie zawierała ilustracji przedstawiających omawiane dzieła. Wydaje się, że również dla wydawcy takie myślenie było niepojęte, dlatego też niniejsze wydanie przygotowano w taki sposób, że każdy analizowany tytuł posiada po pierwsze dużą (niemal na całą stronę), wyraźną reprodukcję, a po drugie „mapowe” wyszczególnienie ważniejszych miejsc i elementów dzieła. Wszystko dodatkowo zostało wydrukowane na bardzo dobrej jakości papierze, przy wykorzystaniu wielu kolorów, wyróżnień i krojów pism.
Nie można niestety powiedzieć, że każde opracowane dzieło sztuki zostało przedstawione czytelnikowi na tyle merytorycznie i ciekawie, by mógł on spojrzeć na nie szerzej, z nowej perspektywy. Nie wszystkie omówienia są sobie równe. Niektóre zawierają najważniejsze informacje, odnoszą się do epoki, w których artysta tworzył, omawiają wykorzystaną technikę, zahaczają nawet o interpretacje, a niektóre tylko powielają informacje ze wstępu do rozdziału i streszczają życie twórcy. Najpewniej wynika to z faktu, że nad książką pracowało wielu autorów, jednak trzeba podkreślić, że rolą redaktora było albo usystematyzowanie i uwspólnienie treści, albo przedstawienie na etapie planowania wszystkim twórcom wytycznych, które pozwoliłyby na opracowanie poszczególnych dzieł w podobny sposób. Umożliwiłoby to osiągnięcie bardziej spójnego charakteru książki i maksymalne wykorzystanie potencjału wydawniczego „Historii sztuki”.
Nie ulega jednak wątpliwości, że książka pod redakcją Stephena Farthinga to wydawnictwo przystępne i treściwe. Tak jak pisałem na początku recenzji, niniejsza publikacja to hołd złożony sztuce oraz wyraz jej znaczenia w naszym codziennym życiu. Wydawnictwo pozwala zaobserwować zjawiska występujące między innymi w malarstwie, a także zrozumieć, co motywuje i inspiruje dzisiejszych twórców, jakże często postponowanych przez opinię publiczną – ze względu na rzekomą niezrozumiałość czy przesadne skupienie na formie. Czytając „Historię sztuki” uzmysławiamy sobie, że w każdej epoce dochodziło do podobnych starć między klasycystami a artystami wyznającymi nowe wartości i wzorce, że właśnie napięcie wynikające z tej walki oddaje zarówno ducha czasów, jak i znaczenie sztuki w świecie.
Informacje o książce:
Tytuł: Historia sztuki
Tytuł oryginału: Historia sztuki
Autor: Farthing Stephen
ISBN: 9788321350592
Wydawca: Arkady
Rok: 2019
