Bękarty Dantego. Szkice o zanikaniu i odradzaniu się widzialnego chrześcijaństwa
Tomasz Rowiński
Tomasz Rowiński, historyk idei i publicysta, związany od lat z ośrodkami promującymi zagadnienia teologii i wiary, opublikował pod szyldem wydawnictwa Tyniec zbiór esejów dostępnych wcześniej na łamach kwartalnika Christianitas. „Bękarty Dantego. Szkice o zanikaniu i odradzaniu się widzialnego chrześcijaństwa” to pozycja ponad czterystustronicowa oscylująca wokół wielu bardzo aktualnych tematów, które Autor ukazuje nam przez pryzmat tradycji i historycznej ewolucji. Całość podzielona jest na bloki tematyczne. Najpierw Rowiński śledzi spuściznę romantyzmu, sięgając do przemian XIX wieku, uwyraźnia wciąż aktualne idealistyczne zapatrywanie Polaków na siebie, kraj, polskość. Analizuje tu w oddzielnym eseju myśl polityczną Marka Rymkiewicza. Płynnie przechodzi do problemów czasów nam bliższych w rozdziale „Nasza forma polityczna”, porusza zagadnienia pokłosia komunizmu i demaskuje mity III RP. W kolejnym rozdziale przygląda się także antyklerykalizmowi w polskich realiach. Obszerna część zbioru to teksty nawiązujące do okresu nowożytności, który był przełomowym momentem w myśli społeczno-religijnej, a myśl filozoficzna doprowadziła do skrajnie różnego postrzegania człowieka. To właśnie w twórczości Dantego upatruje Autor pierwocin dzisiejszej defragmentacji osobowości człowieka i tutaj znajdziemy inspirację dla tytułu zbioru. Przytoczone są słowa twórcy „Boskiej komedii” (zaczerpnięte z traktatu „Monarchia”), które staną się punktem zapalnym do rozważań nad dualizmem porządku doczesnego i wiecznego, rozumu i wiary, w konsekwencji zaś Kościoła i państwa.
„Dwa zatem cele postawiła człowiekowi do osiągnięcia niedająca się wysłowić Opatrzność, mianowicie szczęśliwość doczesną, możliwą do zrealizowania własnymi siłami, którą wyobraża raj ziemski, oraz szczęśliwość wieczną, polegającą na oglądaniu Oblicza Bożego. Do tej szczęśliwości, którą wyobraża raj niebieski, dotrzeć sami nie potrafimy i osiągniemy tylko przy pomocy światła Boskiego” [s. 185].
Rozum i wiara zostaną w późniejszych czasach stale rozdzielone i usytuowane po dwóch stronach barykady, podobnie jak władza świecka i władza duchowna, a z perspektywy bardziej humanistycznej – każdy z nas odczuwać będzie wewnętrzną sprzeczność między podejściem rozumowym a patrzeniem przez pryzmat wiary. W dzisiejszych czasach nazbyt wyraźnie ta antynomia wybrzmiewa. Autorowi zależy na racjonalnej wierze, Kościele podpartym wsparciem rozumu, a także chrześcijaństwie widzialnym – to jest na życiu katolickim w każdym wymiarze, nie tylko w sferze prywatnej, ale i publicznej, najprościej ujmując: życiu w pełni.
„Chrześcijaństwo pozbawione znaczenia uniwersalnego traci swą prawomocność niesienia rzeczywistości, staje się jedynie tradycją rozumianą redukcjonistycznie jako utrwalony zespół ludzkich działań, emocji, przesądów moralnych”. [s. 193]
Wśród wielu nowatorskich analiz dokonanych przez Tomasza Rowińskiego, znajdziemy również takie, które pod wpływem szumu medialnego w ostatnich miesiącach tym bardziej nie tracą na aktualności. Chodzi mianowicie o problematykę Kościoła papieża Franciszka, którego jedni uważają za proroka naszych czasów, inni za obrazoburcę. Przytoczę dla przykładu ciekawy tok dowodzenia z przedostatniego podzbioru tekstów pt. „Papiestwo z końca świata”, świadczący o niezwykłej erudycji Autora. Rowiński w eseju pt. „Papież Franciszek nie jest antychrystem, jest jezuitą” przygląda się uważnie temu, co szablonowe, uproszczone analizy dokonane przez media dawno już zaszufladkowały w pojęciu „franciszkanizmu”. Dążenie do prostoty rytuału, zubożenie liturgii nie jest jedynie wyrazem duchowości franciszkańskiej, którą łączy się z obecnym papieżem ze względu na wybranego przezeń patrona. Autor przypomina – a niektórym ujawnia – inne oblicze kardynała Jorga Mario Bergoglia, którego duchowo wychowali jezuici. Towarzystwo Jezusowe charakteryzuje się naciskiem na wewnętrzną, indywidualną drogę wiary i ascezę, nie zaś na wspólnotowe przeżywanie, i ta właśnie antyliturgiczność jezuitów, zdaniem Rowińskiego, stanowi prawdziwe źródło skromności i prostoty liturgii papieża Franciszka.
Teksty zawarte w zbiorze są trudne, specjalistyczne, nie dla każdego może interesujące, ale trzeba im oddać sprawiedliwość. Mamy do czynienia w przeważającej mierze z rzeczowymi analizami, w których Autor rozkłada powszechnie stosowane i nierzadko zwyczajnie modne pojęcia na czynniki pierwsze, dowodząc, jak często media upraszczają rzeczywistość i manipulują rzeszami swoich odbiorców. Zestawienie różnych, często przeciwstawnych perspektyw, nieoczywistych wątków i swobodne odniesienia do tradycji, historii i kultury dają w efekcie erudycyjną narrację i zaskakujące wnioski. Podejście Autora jest nad wyraz zdroworozsądkowe. Bez dogmatyzmu i łatwego zajmowania stanowiska w konkretnym szeregu przypatruje się On współczesnym zjawiskom rzeczywistości chrześcijańskiej. Cel tych rozważań jest filozoficzny, uniwersalny i doniosły: odkryć prawdę. I rzeczywiście dzieje się tak, że po lekturze niemal każdego eseju ma się poczucie odkrycia, jak się naprawdę rzeczy mają.
Jeszcze więcej tekstów Autora dostępnych jest na nowym portalu opinii: www.christianitas.org.
Informacje o książce:
Tytuł: Bękarty Dantego. Szkice o zanikaniu i odradzaniu się widzialnego chrześcijaństwa
Tytuł oryginału: Bękarty Dantego. Szkice o zanikaniu i odradzaniu się widzialnego chrześcijaństwa
Autor: Tomasz Rowiński
ISBN: 9788373545601
Wydawca: TYNIEC Wydawnictwo Benedyktynów
Rok: 2015
