Terapia dzieci z niepełnosprawnością intelektualną
Hanna Olechnowicz
Książka wybitnej postaci w dziedzinie pedagogiki specjalnej – Hanny Olechnowicz pt. „Terapia dzieci z niepełnosprawnością intelektualną”, stanowi doskonały podręcznik zarówno dla rodziców, jak i opiekunów, terapeutów i nauczycieli dzieci z niepełnosprawnością intelektualną. Autorka porusza w nim problem aktywizacji dzieci z niepełnosprawnością intelektualną, pokazuje metody tworzenia więzi dziecka z rodziną i rówieśnikami, łagodzenia zaburzeń emocjonalnych, budowania poczucia własnej wartości i rozwijania aktywności twórczej niepełnosprawnego dziecka.
Książka składa się z pięciu części, z których każda przedstawia inny sposób pracy z dzieckiem niepełnosprawnym umysłowo. Część pierwsza omawia sposoby animowania więzi dziecka z jego rodziną. Jednym z takich sposobów jest list jako łącznik między dzieckiem wychowywanym w zakładzie a jego rodziną. Autorka przedstawia tu eksperyment przeprowadzony na grupie chłopców z umiarkowaną niepełnosprawnością, na co dzień mieszkających w Domu Opieki Społecznej, którzy poprzez redagowanie listu do rodziny, mieli nawiązać systematyczny kontakt z bliskimi. Analiza prac pokazała, że osoby niepełnosprawne intelektualnie w sytuacjach znaczących są zdolne do skupienia uwagi na wykonywanym przez siebie zadaniu. Z kolei listy przychodzące z domu były traktowane przez chłopców, jak drogocenny skarb. Każda taka czynność sprawiała, że rosło w nich poczucie własnej wartości.
Niezwykle ciekawa i inspirująca wydaje się metoda wykorzystania fotografii będącej elementem pośredniczącym w kontaktach między rodzicami a dziećmi. Metoda ta pozwala na rozwijanie kreatywności i aktywności twórczej dziecka niepełnosprawnego. W podobnym eksperymencie, niepełnosprawne intelektualnie dzieci otrzymywały zdjęcia poszczególnych członków rodziny i opisywały osoby umieszczone na zdjęciach. Dzięki temu budził się w nich obraz rodziny i relacje z poszczególnymi jej członkami. Wymiana fotografii pokazała większy walor emocjonalny niż list. Innym sposobem animowania więzi dziecka niepełnosprawnego z jego rodziną jest według autorki obdarzanie rodziców drobnymi rzeczami, wykonanymi własnoręcznie przez niepełnosprawnych. Przeprowadzony eksperyment pokazuje, że u osób niepełnosprawnych intelektualnie chęć obdarzania bliskich jest bardzo wysoka, dzięki czemu rośnie u nich poczucie wartości oraz przekonanie, że są też ważne dla członków swojej rodziny. Z kolei rozmowy diagnostyczno – terapeutyczne o rodzinie dziecka mają na celu wzbudzenie u niego poczucia, że jest osobą odpowiedzialną, a jego opinie traktowanie są poważnie i ze zrozumieniem. Ma to na celu podniesienie własnej samooceny i poczucia ważności dla innych.
Drugą część swojej pracy autorka poświęciła metodom doznawania siebie jako wartości społecznej i osoby znaczącej. Ponieważ dziecko upośledzone intelektualnie nie skupia na sobie tyle uwagi innych, co dziecko rozwijające się prawidłowo, praca wychowawczo – terapeutyczna z dziećmi upośledzonymi umysłowo, a szczególnie tymi, które nie przejawiają gotowości do współpracy z otoczeniem, powinna polegać na ciągłym pokazywaniu, że to właśnie na nich skupiona jest uwaga wychowawcy czy terapeuty. Autorka wymienia tu kilka sposobów, dzięki którym terapeuta może osiągnąć pozytywne rezultaty swojej pracy. Jednym z nich jest indywidualne obdarzanie uwagą niewartościującą., które polega na rozróżnieniu pomiędzy uwagą niewartościującą a wartościującą (np. pochwała za wykonanie zadania) i stymulującą (np. nakłanianie do wykonania określonego zadania). Chodzi przede wszystkim o to, aby istotą uwagi było samo dziecko, a nie jego osiągnięcia czy porażki. Inne sposoby omawiane w książce to: przeciwdziałanie niepohamowanej impulsywności przez zrytualizowany kontakt znaczący z nauczycielem, przezrocza z wizerunkami uczniów jako materiał poglądowy, wygłaszanie tekstów mówiących o własnej osobie jako metoda kształtowania uspołecznienia, asertywności i płynności wymowy oraz wypowiadanie własnych uczuć jako pomoc w kierowaniu sobą. Terapeuta, rodzic czy opiekun dziecka niepełnosprawnego intelektualnie ma możliwość wyboru własnej pracy z dzieckiem w zależności od indywidualnych potrzeb i możliwości swoich oraz podopiecznego.
Część trzecia pokazuje sposoby współpracy w parach w obecności nieingerującego nauczyciela czy terapeuty. Osoba pracująca z dzieckiem niepełnosprawnym intelektualnie otrzymuje tu gotowe wzorce prowadzenia zajęć. Przedstawione tu metody pracy, takie jak: malowanie palcami na wspólnym arkuszu, lepienie na wspólnym terytorium, kompozycje krajobrazowe w piaskownicy, współdziałanie w diadach przedstawione w teatrzyku kukiełkowym mają niezwykle korzystny wpływ na pracę twórczą dzieci, przeciwdziałają takim zaburzeniom zachowania, jak nadmierna aktywność czy zahamowania, a przede wszystkim wyzwalają kształtowanie się pozytywnych relacji między rówieśnikami i trwałych przyjaźni rówieśniczych.
Kolejna część publikacji skupia uwagę na zabawach sprzyjających socjalizacji w małych grupach rówieśniczych. Autorka zwraca uwagę na rolę zabawy w rozwoju człowieka oraz podkreśla funkcję terapeutyczną zabaw w małych, cztero – i pięcioosobowych grupach. Zabawa w grupie rówieśniczej zawsze uaktywnia różnorodne bodźce ze względu na nieprzewidziane sytuacje. Jednocześnie stymuluje pracę umysłową jej uczestników, na przykład wtedy, gdy muszą oni podejmować szybkie decyzje. Ponadto w zabawie z rówieśnikami ryzyko niepowodzenia sprowadza się do minimum, dzięki czemu dziecko czuje się bezpiecznie, ponieważ może podejmować decyzje metodą prób i błędów, bez poważniejszych konsekwencji. Dziecko niesprawne intelektualnie lepiej się odnajduje w małej grupie, dzięki temu, że wówczas wszyscy uczestnicy zabawy mogą dostosowywać się wzajemnie do swoich osobistych właściwości i różnicować role społeczne. Poza tym zabawa w małych grupach zmniejsza poczucie zagrożenia i daje możliwość samodzielnego sterowania swoim zachowaniem.
Ostatnia część publikacji porusza problem samorzutnej aktywności twórczej dzieci. Autorka przedstawia tu w bardzo zrozumiały sposób założenia teoretyczne dotyczące tego zagadnienia, jak również pokazuje metody kształtowania samorzutnej aktywności dzieci głębiej upośledzonych umysłowo. U dzieci niepełnosprawnych umysłowo skupienie uwagi zależne jest od zadania, jakie im stawiamy, toteż autorka zwraca uwagę na sposób planowania zajęć sprzyjających aktywności samorzutnej ucznia. Jako najważniejsze wymienia między innymi obserwację, co dziecko robi najchętniej i najczęściej samorzutnie. Dopiero po wstępnej diagnozie można planować konkretne zajęcia terapeutyczne.
Książka Hanny Olechnowicz przedstawia gotowe programy i metody pracy z dziećmi niepełnosprawnymi intelektualnie. Przeznaczona przede wszystkim dla terapeutów, nauczycieli, ale też rodziców, pokazuje omawiane zagadnienia w sposób prosty i zrozumiały. Omówione w niej metody pracy z dzieckiem niepełnosprawnym umysłowo inspirują terapeutów do pracy twórczej, tworzenia własnych metod działania, rozwijają ich warsztat pracy. Przede wszystkim też pokazują, że praca z dziećmi upośledzonymi może dać wiele satysfakcji i przynieść pożądane efekty.
Informacje o książce:
Tytuł: Terapia dzieci z niepełnosprawnością intelektualną
Tytuł oryginału: Terapia dzieci z niepełnosprawnością intelektualną
Autor: Hanna Olechnowicz
ISBN: 9788301162580
Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN
Rok: 2017
