Niedźwiedź Wojtek. Niezwykły żołnierz armii Andersa
Aileen Orr
Są takie historie, które aż proszą się o to, aby przenieść je na karty książek i kinowe ekrany. Historie ciepłe i niezwykłe, mało prawdopodobne, a jednak prawdziwe. Jedną z nich z pewnością jest historia Wojtka – niedźwiedzia, który w czasie II Wojny Światowej wskutek przypadku trafił pomiędzy żołnierzy Armii Andersa – i w pewnym sensie stał się jednym z nich.
Mały niedźwiadek, wychudzony i osierocony przez matkę, został w 1942 r. kupiony przez polskich żołnierzy za garść monet, tabliczkę czekolady, konserwę i szwajcarski nóż oficerski od bosonogiego chłopca, napotkanego podczas obozowania na terenie Persji. Miś, którego ówczesnym przeznaczeniem prawdopodobnie było zostać (tresowanym w okrutny sposób) tańczącym niedźwiedziem, występującym na bliskowschodnich jarmarkach, urzekł żołnierzy i szybko został ich maskotką i przyjacielem. Przemaszerował razem ze swoim oddziałem tysiące kilometrów, stanowiąc zarówno pocieszenie w trudnych chwilach, jak i realnego pomocnika. Wystarczy wspomnieć, że podczas kampanii włoskiej został amunicyjnym, donoszącym pociski do ciężkich moździerzy. Od tego czasu symbolem 22. Kompanii Zaopatrywania Artylerii 2. Korpusu gen. Andersa, w której służył, stał się rysunek niedźwiedzia niosącego pocisk.
Z książki możemy dowiedzieć się też, jakie były powojenne losy Wojtka oraz w jaki sposób jego historią zainteresowała się sama autorka. Poznajemy również fakty o różnego rodzaju działaniach, podejmowanych w celu upamiętnienia jego bohaterskich losów (Aileen Orr jest założycielem The Wojtek Memorial Trust i prowadzi akcję na rzecz postawienia Wojtkowi pomnika w Szkocji).
Wewnątrz książki znajdują się też zdjęcia, przedstawiające Wojtka w trakcie wojny i po niej. Czytelnik może dzięki nim choć w zatrzymanym kadrze zobaczyć to, o czym pisze Aileen Orr, a co czasami wydaje się mało prawdopodobne.
Aż dziwne jest, że losy Wojtka są w Polsce tak mało znane. Tym bardziej warto więc docenić powstanie książki na ten temat – szkoda tylko, że jej autorem nie jest nasz rodak, a Szkotka. Niezależnie jednak od tego należy cieszyć się, że książka powstała, a historię Wojtka i jego opiekunów może poznać szersza rzesza czytelników.
Narodowość autorki nie jest zresztą obojętna także dla treści książki. Po pierwsze, sporo w niej tła historycznego, opisującego losy Polski i jej obywateli w czasie II Wojny Światowej (i nie tylko) – prawdopodobnie wynika to właśnie z faktu, że autorka uznała za stosowne przybliżyć tę wiedzę czytelnikowi innej narodowości. Dla polskiego czytelnika jest to jednak wiedza w wielu miejscach oczywista, przez co książka staje się fragmentami nudna. Poza tym pewne elementy z historii opisane są… cóż, nie do końca prawidłowo, zdarzają się niedopowiedzenia lub przeinaczenia. Wydaje się, że należało trochę bardziej zadbać o konsultacje tych fragmentów ze specjalistą – przynajmniej przed wydaniem polskiej wersji książki. Spotkałam się też z zarzutami, dotyczącymi… niezbyt przychylnego opisu Polaków, zwłaszcza w kontekście ich skłonności do picia alkoholu. Rzeczywiście, takie fragmenty się w książce zdarzają, wydaje mi się jednak, że nie wynikają one ze złej woli autorki, a jedynie z dość mechanicznego, automatycznego powielania pewnych stereotypów (co poniekąd ma chyba swoje źródło w niedoskonałym warsztacie literackim Aileen Orr).
Kolejna rzecz, która nieco przeszkadza podczas lektury, to styl, w jakim napisana jest książka. Oczywiście nie jest łatwo oceniać jednoznacznie, czy nie jest to kwestia tłumaczenia, ale daje się wyczuć, że autorka nie jest zawodową pisarką, a jej styl nie jest doskonały. Do tego dochodzą jeszcze błędy stylistyczne i interpunkcyjne – nieliczne, ale jednak zauważalne (te z pewnością leżą już po stronie polskiego wydawcy).
Reasumując, nie sposób uznać „Niedźwiedzia Wojtka” za książkę wybitną. Z pewnością jego historię dałby się opisać lepiej – zarówno pod względem historycznym, jak i literackim. Pozostaje zatem mieć nadzieję, że kolejna pozycja na ten temat powstanie niedługo. Na razie zaś książkę tę warto przeczytać przede wszystkim po to, aby poznać niezwykłe losy Wojtka i jego opiekunów (i przyjaciół jednocześnie), bo jest to historia wyjątkowa. Warto więc dla niej przymknąć oko na niedoskonałości językowe i stylistyczne.
Informacje o książce:
Tytuł: Niedźwiedź Wojtek. Niezwykły żołnierz armii Andersa
Tytuł oryginału: Wojtek the Bear: A Polish War Hero
Autor: Aileen Orr
ISBN: 9788376746425
Wydawca: Replika
Rok: 2017
