Florarium christianum. Symbolika roślin – chrześcijańska starożytność i średniowiecze
Stanisław Kobielus SAC
Kwiaty, symbol życia i piękna. Inspirują, zachwycają oraz ubarwiają nasz świat. Nic dziwnego, że już od dawnych czasów nadawano im znaczenie symboliczne. Motywy z użyciem roślin, to jak się okazuje nie tylko domena artystów, dzięki którym możemy podziwiać florę w formie pejzażu, rzeźby czy witrażu. Kwiaty pełnią też swoją dość znaczącą funkcję w różnych formach kultu. Intuicyjnie można stwierdzić, że to właśnie kwiaty reprezentują ten dobry, harmonijny i uporządkowany pierwiastek podarowany nam przez Absolut. To właśnie ku czci bóstwom od zarania dziejów składano również rośliny, a ołtarze i miejsca sacrum przyozdabiano kolorowymi, pięknie pachnącymi kwiatami. Również w medycynie naturalnej rośliny swoimi, jak na tamte czasy, niezwykłymi własnościami potrafiły wyleczyć ciało i duszę. Skatalogowaniem znanych od starożytności informacji na temat roślin i ich roli w chrześcijaństwie podjął się Stanisław Kobielus, ksiądz pallotyn i profesor nauk humanistycznych. Autor wielu książek i opracowań na temat ikonografii chrześcijańskiej oraz symboliki w sztuce sakralnej.
Książka napisana jest w formie słownika-encyklopedii. Znajdziemy w niej alfabetycznie opisane 122 rośliny. Niektóra znane z życia codziennego takie jak mięta, wierzba czy dynia, ale znajdą się także bardziej egzotyczne jak np. hyzop, tamaryszek lub nard. Każda z nich, oprócz nazwy polskiej przetłumaczona jest na 5 innych języków (grecki, łaciński, angielski, francuski i niemiecki). Autor przedstawia pochodzenie nazwy rośliny lub jej pierwotną symbolikę w różnych religiach przed chrześcijańskich (zwykle nawiązania do mitologii greckiej, egipskiej czy germańskiej). Można często zauważyć jak chrześcijaństwo zapożyczyło symbolikę roślin i zaadoptowało ich przesłanie do własnych zasad. Powołując się na starożytnych lub średniowiecznych chrześcijańskich badaczy przyrody takich jak m.in. św. Hildegarda z Bingen, św. Izydor z Sewilii czy św. Hieronim możemy poznać interpretację i znaczenie omawianej rośliny w chrześcijaństwie. Nierzadko też wspomniane są właściwości lecznicze oraz tradycyjne wykorzystanie w życiu codziennym.
W drugiej części książki spotkamy się z analogicznym w formie opisem fragmentów roślin lub ich własności takich jak cień, ziarno, zapach czy zieleń. Dzięki temu Czytelnik nie tylko może poznać znaczenie poszczególnej rośliny, ale także dlaczego przedstawiana lub wykorzystywana jest w takiej czy innej formie. Tak jak poprzednio, spotkamy się z odniesieniami do historii, tradycji czy fragmentów biblijnych, które wyjaśniają metafory lub skąd nadano roślinom takie, a nie inne znaczenie.
Podczas czytania bardzo często można odnaleźć odwołania do literatury, a niemal pod koniec książki dostępny jest cały spis źródeł i opracowań, których łącznie jest ponad 250 pozycji. Daje to zainteresowanym ogromne możliwości do dalszej weryfikacji i zgłębiania wiedzy. Oprócz odesłań, znajdziemy też wykaz ważniejszych postaci ze starożytności i średniowiecza, o których są wzmianki podczas lektury. Jednak prawdziwym zakończeniem książki jest w formie dodatku, album z ilustracjami. Znajdziemy tam grafiki przedstawiające obrazy, rzeźby, drzeworyty, fragmenty architektury lub fotografie, które nawiązują do roślin wspominanych w tekście. Dzięki temu, można raz jeszcze spojrzeć na mniej lub bardziej znane dzieła i zauważyć oraz zrozumieć ich symbolikę nadaną przez rośliny. Na uwagę zasługuję fakt, że kolorowe ilustracje zostały wydrukowane na papierze kredowym, co zwiększa komfort oglądania.
Podsumowując, książka to świetnie napisane kompendium dotyczące znaczenia roślin w sferze sacrum, a pośrednio także w tradycji ludowej. Stanisław Kobielus udowadnia w swojej publikacji, że temat z pozoru błahy jakim jest symbolika roślin może być bardzo ciekawy. Wielokrotnie porównywanie symboliki chrześcijańskiej do innych religii poszerza horyzonty i pokazuje części wspólne, jeżeli chodzi o rolę roślin oraz ich genezę w wykorzystaniu do różnych form kultu. Wzmianki historyczne, odniesienia do Biblii oraz ówczesnych pism naukowych w szerszym kontekście przedstawiają roślinę, a Czytelnikowi pozwalają nie tylko poznać jej cechy ale również symbolikę z jaką może spotkać się każdego dnia w sztuce, nie tylko sakralnej. Dla osób zainteresowanych, pasjonatów sztuki lub historyków, jest to pozycja jak najbardziej godna polecenia.
Warto dodać, że Stanisław Kobielus wydał także inną książkę na temat symboliki, tym razem kamieni – „Lapidarium christianum” oraz „Fizjologi i Aviarium” dotyczącą zwierząt.
Informacje o książce:
Tytuł: Florarium christianum
Tytuł oryginału: Florarium christianum
Autor: Stanisław Kobielus SAC
ISBN: 9788373545298
Wydawca: TYNIEC Wydawnictwo Benedyktynów
Rok: 2014
