Wybór Ireny
Remigiusz Grzela
„Wybór Ireny” Remigiusza Grzeli to opowieść o życiu Ireny Gelblum – łączniczki Żydowskiej Organizacji Bojowej, jednej z wielu warszawskich bohaterek II wojny światowej. Dlaczego to właśnie o niej zdecydował się napisać Remigiusz Grzela? Irena Gelblum nie pisała książek o swojej działalności podczas wojny nie udzielała wywiadów. Postanowiła zrobić coś, na co nie zdecydował się nikt inny– po wojnie zmieniła tożsamość i stała się włoską poetką Ireną Conti.
Autor znał ją osobiście jako poetkę podróżującą między Polską a Włochami. Był zupełnie nieświadomy tego, kim była wcześniej. Po opublikowaniu wywiadu z Markiem Edelmanem w Gazecie Wyborczej w 2007, zorientował się, że „Irka wariatka” – łączniczka ŻOBu to Irena Conti – poetka którą zna. Grzela nigdy nie zdecydował się zapytać Ireny dlaczego wyparła się samej siebie. Odpowiedzi na to pytanie szukał już po jej śmierci. Rezultatem tych poszukiwań jest świetna książka „Wybór Ireny.”
Lektura podzielona jest na trzy części: Znikanie, Pamięć, Zniszczenie. Każda z nich opisuje inny etap życia Ireny. Autor już od samego początku książki pokazuje nam, że w tej historii więcej jest pytań niż odpowiedzi. Jakie były motywy Ireny Gelblum do zmiany nazwisk? Dlaczego przestała kontaktować się z przyjaciółmi z młodości? „Jedynie tajemnica jest motorem poszukiwań” – pisze Grzela.
Książka ukazuje życie Ireny w sposób pośredni. Sytuacje w których mogła brać udział, miejsca w których mogła przebywać. Znajdujemy tu relacje między innymi: Marka Edelmana, Kazika Ratajzera, Antka Cukiermana, Ireny Rybczyńskiej – Holland, a także bogatą korespondencję (ujawnioną dzięki zgodzie córki Ireny). Opis przeszłych wydarzeń i doświadczeń osobistych bohaterki naznaczony jest subiektywną oceną osób relacjujących. Nigdy nie zdradzi nam co czuła Irena i jak przeżywała te chwile. Wiele informacji pozostaje niejasnych.
„Tą książką chcę przywołać sytuacje z przeszłości, zobaczyć Irenę w akcji, spróbować spojrzeć bez tezy i ocen. Zestawić ze sobą fragmenty wspomnień rozsypanych jak puzzle. Na razie nic do niczego nie pasuje.
Gdyby pasowało, nie pisałbym.”
Czytelnik z każdą kolejną stroną książki wchodzi coraz głębiej w świat Ireny, próbuje rozwikłać tajemnicę i poznać przyczyny jej wyborów. Coraz mocniej pragnie wiedzieć o Irenie więcej i spróbować ją zrozumieć.
Niewątpliwą zaletą książki jest wprowadzenie cytatów z wypowiedziami bliskich, a także listów pisanych do Ireny (szczególnie od Kazika Ratajzera). Nadaje to książce szczególny klimat. Warta uwagi jest dbałość o szczegóły i rzetelne przekazanie faktów. Informacje podawane są w uporządkowany sposób. Lekturę czyta się bardzo dobrze. Dodatkowo, warto zwrócić uwagę na dbałość o zachowanie prywatności tych, którzy nie chcą jej ujawniać. Nie jest to książka pisana „za wszelką cenę”.
Jedynym minusem „Wyboru Ireny” może być duża liczba przywoływanych bohaterów, którzy nie są szczegółowo opisani. Jeżeli czytelnik nie interesował się wcześniej historią Warszawy w czasie II wojny światowej to wielość nazwisk i pseudonimów może nieco przytłoczyć. Z drugiej jednak strony jest to książka o Irenie Gelblum, a nie o wszystkich bohaterach warszawskiego getta.
Podsumowując, muszę stwierdzić, że dawno nie czytałam tak dobrze napisanej, rzetelnej i dopracowanej książki jak „Wybór Ireny.” Pokazuje ona losy kobiety tajemniczej i fascynującej. Polecam wszystkim wielbicielom dobrej lektury.
Informacje o książce:
Tytuł: Wybór Ireny
Tytuł oryginału: Wybór Ireny
Autor: Remigiusz Grzela
ISBN: 9788377055397
Wydawca: Dom Wydawniczy PWN
Rok: 2014
