Winston Churchill. Późny bohater – Thomas Kielinger

Sir Winston Leonard Spencer-Churchill był jednym z największych polityków w dziejach ludzkości, człowiekiem wielce zasłużonym dla pokoju na świecie, znakomitym strategiem i docenionym literatem, którego często uważa się za najwybitniejszego Brytyjczyka wszech czasów. Jego biografia doczekała się już wielu opracowań, a wybrane jej fragmenty (np. działalność Churchilla w okresie II wojny światowej) stały się przedmiotem dużej liczby dogłębnych opracowań, zarówno książkowych, jak i publikowanych na łamach czasopism. Churchill żyje w dyskursie publicznym. Można więc zatem stwierdzić bez ryzyka, że były premier Wielkiej Brytanii nawet pięćdziesiąt lat po śmierci okazuje się nieśmiertelny. Świadczy też o tym kolejna książka, będąca próbą biografii polityka zatytułowana „Winston Churchill. Późny bohater”.

Dzieło wydane w Polsce nakładem wydawnictwa Bellona zostało napisane przez niemieckiego dziennikarza i pisarza Thomasa Kielingera, mającego już w swoim dorobku biografię królowej Elżbiety II, a także dalece prestiżowe odznaczenie Orderu Imperium Brytyjskiego. W sumie więc można zauważyć, że za napisanie biografii Winstona Churchilla wzięła się osoba dysponująca odpowiednimi rekomendacjami, aby sprostać temu zadaniu, co przecież nie jest rzeczą łatwą, biorąc pod uwagę wspomnianą mnogość opracowań w tym zakresie. Thomas Kielinger na kartach książki „Winston Churchill. Późny bohater” dowodzi, że biografia wybitnego premiera Wielkiej Brytanii wciąż jest urodzajnym gruntem do pisania książek. Autor brawurowo zmierzył się z Churchillem, dając czytelnikom z jednej strony niezwykle sprawną bazę faktograficzną na jego temat, zaś z drugiej otwierając pole do samodzielnych refleksji.

Dzieło składa się z prologu, epilogu i osiemnastu rozdziałów, w sumie około czterystu stron, które opowiadają dzieje Churchilla w konwencji chronologicznej. Warto tu jednak zauważyć, że dla tej chronologii Thomas Kielinger stworzył wyjątki. Wszakże pierwszy rozdział książki „Winston Churchill. Późny bohater” rozpoczyna się w 1940 roku, chwilę przed bitwą o Anglię, zaś w toku dzieła częstym zabiegiem autora jest łamanie narracji poprzez przywoływanie wątków z przeszłości lub wybieganie do przyszłości. Tego typu zabieg pozwala czytelnikowi lepiej zrozumieć Churchilla jako człowieka, ale też stratega i polityka, który potrafił doskonale przewidywać posunięcia swoich przeciwników, czy też umiał rozpoznać naturę innych ludzi. Zresztą można odnieść wrażenie, że rok 1940 niesymetrycznie dzieli życie Churchilla na pół. Chowając się nieco w cieniu narracji Thomasa Kielingera można zaryzykować hipotezę, że gdyby nie bitwa o Anglię, to legenda Churchilla świeciłaby mniejszym blaskiem. Stąd też zapewne tytuł książki „Winston Churchill. Późny bohater”.

Ważnym atutem dzieła wydaje się uporządkowanie życiorysu Churchilla przez autora. Sięgając do ogromnej ilości źródeł Thomas Kielinger w taki sposób przedstawił biografię brytyjskiego męża stanu, aby omówić najważniejsze wątki jego wielobarwnego życia – od owianego nieco chłodem dzieciństwa, po zebrane nauki w rygorystycznych angielskich szkołach przełomu XIX i XX wieku, przez karierę polityczną (jej cienie i blaski), literacką (niemal wyłącznie blaski!) oraz najważniejszą działalność na wojnie i w polityce. Czasem, idąc za przemyśleniami Thomasa Kielingera można nawet dojść do wniosku, że wojna okazywała się lepszą rzeczywistością dla Churchilla, niż pełna zakłamania polityka. Ba! Gdyby nie wojna, to nie byłoby Churchilla. Nie chodzi tu wyłącznie o wydarzenia II wojny światowej – tym Thomas Kielinger poświęcił największą część książki „Winston Churchill. Późny bohater” – ale też o m.in. powstanie Pasztunów i powstanie Mahdiego, czy drugą wojnę burską.

Gdy Churchill nie brał udziału w potyczkach, tudzież nie był korespondentem wojennym, to jego życie bynajmniej nie ulegało szarzyźnie. Wielką estymą cieszyły się popisy literackie Brytyjczyka, czego ukoronowaniem była przyznana w 1953 roku literacka Nagroda Nobla. Churchill opanował wszak do perfekcji literacki język wojny. To jego relacje, nie tylko z okresu II wojny światowej, pozwoliły na wojnę spoglądać poprzez pryzmat ludzkich wartości, a nie jak na odrealnioną scenerię potyczek kolorowych flag (…do czego niestety współcześnie powróciliśmy). Szeroko wspomina też o tym Thomas Kielinger na kartach dzieła „Winston Churchill. Późny bohater”, często zresztą cytując Churchilla. Ta książka sprawnie też oddaje stosunki dyplomatyczne pomiędzy Wielką Brytanią z okresu rządów Churchilla a innymi państwami, w tym Trzecią Rzeszą, co niewątpliwie powinno zadowolić wszystkich miłośników sztuki dyplomacji z domieszką szpiegostwa w tle.

Z polskiego punktu widzenia ważny okazuje się podrozdział „Jałta: walka o Polskę”, gdzie Thomas Kielinger oddał klimat rozmów tzw. Wielkiej Trójki w sprawie powojennych losów Polski. Daje tu się zauważyć wyraźną krytykę amerykańskiego stanowiska w tej sprawie, szczególnie prezydenta Roosevelta, a także kompromitację samego Churchilla, który uwikłał się w politykę ustępstw wobec Józefa Stalina i jego aspiracji wobec Polski. Thomas Kielinger jednocześnie zauważa, że Churchill nie ufał Stalinowi, aczkolwiek to premiera Wielkiej Brytanii (nie samych Brytyjczyków!) częściowo obciąża znalezieniem się Polski w strefie wpływów Związku Radzieckiego. Omówień tego typu przetargów dyplomatycznych, w tym dotyczących również Polski, na kartach dzieła „Winston Churchill. Późny bohater” znalazło się znacznie więcej i powinny być one ważną bazą wyjściową do badań współczesnych historyków.

Pełnej biografii Churchilla oczywiście nie da się przedstawić w książce liczącej prawie czterysta stron, ale Thomasowi Kielingerowi trzeba oddać, że w znakomity sposób naszkicował najważniejsze wątki życiorysu tego wybitnego Brytyjczyka. Autor uporządkował wszystkie najważniejsze kwestie wokół Churchilla, a w swojej ocenie – nie zawsze pozytywnej – dowiódł swej wnikliwości, bezstronności i wyjątkowo lekkiego pióra w tworzeniu biografii. Churchill, tak jak napisał Thomas Kielinger, przeszedł do historii jako łowca przygód, wojskowy, pisarz, deputowany, minister, malarz, dziennikarz, dowódca i mąż stanu. Niewątpliwie elementami łączącymi wszystkie te tytuły była odwaga, której Churchillowi może zabrakło tylko w Jałcie…

Informacje o książce:
Tytuł: Winston Churchill. Późny bohater
Tytuł oryginału: Winston Churchill. Der spate Held. Eine Biografie
Autor: Thomas Kielinger
ISBN: 9788311142275
Wydawca: Bellona
Rok: 2018

Kontakt z recenzentem: konrad.morawski@wp.pl