Co z tym szczęściem? Psychologia pozytywna w praktyce
Iwona Kucharewicz
Szczęście… Temat odwieczny i dość mocno (prze)eksploatowany. Dawniej – głównie przez filozofów, a dziś szczególnie w literaturze dotyczącej rozwoju osobistego. Bowiem odkąd tylko człowiek istnieje, istnieje też pytanie: jak żyć, aby być szczęśliwym? I trudno się temu dziwić – ostatecznie, któż z nas nie poszukuje drogi do szczęścia? (Zapewne ci, którzy już je odnaleźli, ale oni prawdopodobnie nie sięgają po tego typu publikacje).
Publikacja „Co z tym szczęściem?…” Iwony Kucharewicz – konsultantki, trenerki biznesu i właścicielki firmy szkoleniowej – poświęcona została szczęściu w ujęciu psychologii pozytywnej, którą pasjonuje się autorka. Psychologia pozytywna to bardzo ciekawy i względnie nowy nurt w psychologii. Za jego ojca uważany jest Martin Seligman (m.in. „Optymizmu można się nauczyć”, „Prawdziwe szczęście”). W centrum zainteresowania p. pozytywnej znajduje się człowiek zdrowy i szczęśliwy. W przeciwieństwie do psychologii zorientowanej na patologię – nurt pozytywny bada czynniki sprzyjające zachowaniu dobrostanu psychofizycznego oraz wzrostowi ludzkiego potencjału. Do naukowej weryfikacji odwiecznych prawd o życiu zaprzęga naukowy paradygmat.
Recenzowana publikacja zwraca na siebie uwagę prostą, ale efektowną okładką oraz dopracowaną szatą graficzną. Wstępne zapoznanie się ze spisem treści pozwala zauważyć, że jej układ został starannie przemyślany (gdybyście chcieli na podstawie tej książki zrobić mapę myśli, to stanowi ona materiał wręcz idealny do takiego celu). Za jasną, przejrzystą, uporządkowaną i logiczną strukturę książka otrzymuje ode mnie duży plus. Bardzo pomocne są wypunktowane zapowiedzi treści danego rozdziału oraz syntetyczne podsumowania. Komfortowi czytelnika sprzyjają także atrybuty czcionki (dość duży rozmiar oraz interlinia), wyróżnienia ważniejszych pojęć i treści oraz oszczędne dodanie akcentów tła. Podsumowując – pod względem komfortu czytania – ta książka zasługuje na „6” z plusem! (Jest to zresztą zaleta całej serii „Samo Sedno” wydawnictwa Edgard).
Książka Kucharewicz „Co z tym szczęściem?…” stanowi połączenie krótkiego kursu z psychologii pozytywnej (czyli teorii) z poradnikiem psychologicznym (zawiera sporo ćwiczeń). Niestety, osoby zaznajomione z publikacjami pionierów i czołowych przedstawicieli tego nurtu: M. Seligmana, Ch. Petersona, Dienerów i in., a w Polsce – z podręcznikiem „Psychologia pozytywna” E. Trzebińskiej czy książkami J. Czapińskiego, znajdą tutaj raczej powtórzenie znanych już treści. „Dobrostan”, „optymizm” (Seligman), „flow” (Csikszentmihalyi), „sens życia” (Frankl) „wyuczona bezradność” (Seligman), „perfekcjonizm”, „prokrastynacja” – to zjawiska, którym poświęcono już całe, osobne publikacje. Ci, którzy je przeczytali, mogą się rozczarować bardzo pobieżnym potraktowaniem tych zagadnień przez Kucharewicz. Niestety, czytelnicy mający poważniejsze problemy, np. z wyuczoną bezradnością, perfekcjonizmem czy prokrastynacją, raczej nie odnajdą tu skutecznego rozwiązania swojego problemu. Mogą natomiast przeczytać rady w stylu:
„Jeśli po przeczytaniu powyższego opisu masz wrażenie, że syndrom wyuczonej bezradności dotyczy również ciebie, spróbuj przemyśleć sprawę i zmienić podejście” (s. 20).
Książka „Co z tym szczęściem?…” podzielona została na 6 rozdziałów. Z rozdziału I czytelnik dowiaduje się, czym jest, a czym nie jest psychologia pozytywna; jaka jest jej geneza i dlaczego warto się nią zainteresować. Autorka wiele uwagi poświęca obalaniu mitów i stereotypów narosłych wokół tej dziedziny – wyjaśnia m.in., czym psychologia pozytywna różni się od pozytywnego myślenia czy przesłania zawartego w „Sekrecie” (choć powyższe zagadnienia potraktowane są dość powierzchownie). Trzeba przyznać, iż Kucharewicz nie ocenia ani nie krytykuje, lecz ukazuje zalety i wady danych podejść, zalecając po prostu dozę krytycyzmu i kierowanie się głosem zdrowego rozsądku (podobny ton pobrzmiewa w całej publikacji). Następnie (Rozdz. II), czytelnik poznaje różnice pomiędzy szczęściem hedonistycznym, a życiem wartościowym, dającym trwałe poczucie spełnienia (dobrostan eudajmonistyczny) oraz poznanie filarów dobrego życia (życie z przyjemnościami, życie zaangażowane, bliskie relacje z ludźmi, życie z poczuciem sensu i celu). Zaś w kolejnym rozdziale, może doświadczyć zmiany – percepcji rzeczywistości oraz przekonań (m.in. według modelu ABC A. Ellisa). W rozdziale IV poruszone zostały kontrowersyjne kwestie, takie jak: minimalizm, akceptacja vs rozwój, ja realne/ idealne/ powinnościowe, perfekcjonizm. W kolejnym rozdziale (V), najobszerniejszym, przedstawiona zostaje koncepcja cnót i sił charakteru (VIA) M. Seligmana i Ch. Petersona, czyli cech charakteru, które sprzyjają dobrostanowi. Opisy 24 sił oraz 6 cnót, na które się składają, wydają mi się spłycone, zbanalizowane, adekwatne raczej dla podręcznika dla uczniów szkoły podstawowej/ gimnazjum. Przykładowo o Odwadze:
„Odwaga to ważna cecha. Łączy się z działaniem i realizacją zadań, podążaniem za głosem rozumu i serca mimo trudności napotykanych po drodze, wyrażaniem siebie, gotowością do obrony własnych przekonań i wartości” (s. 127); o kreatywności: „Kreatywność to w dzisiejszych czasach jedna z najbardziej poszukiwanych cech. (…) I rzeczywiście: kreatywność – jako umiejętność tworzenia nowych pomysłów, szukania i stosowania nieszablonowych rozwiązań, oryginalne podejście do zadań – może być bardzo cenna we współczesnym świecie” (s. 118).
Po krótkim opisie danej cechy, czas na część praktyczną. Nie do końca przekonują mnie ćwiczenia służące rozwijaniu danych cech. Dla ilustracji – przykładowo o dzielności:
„Nie przepadasz za wizytami u dentysty, ale wiesz, że powinieneś się do niego wybrać dla własnego dobra? Umów się na wizytę i na nią pójdź. Jeśli zwlekasz z innym zabiegiem lub badaniem, bo obawiasz się bólu, ustal termin jeszcze dziś” (s. 129).
W ostatnim rozdziale znajdziemy garść rad i wskazówek odnoszących się do poprawy jakości życia w pracy (podnoszenie dobrostanu pracowników; komunikacja przełożony-podwładny; skuteczna motywacja, etc.).
Słabą stroną tej publikacji – z mojego punktu widzenia – jest fakt, iż autorka postawiła raczej na pobieżny przegląd, aniżeli dogłębniejszą analizę omawianych pojęć i zjawisk. Dla mnie, psychologa zaznajomionego z nurtem pozytywnym, okazała się zdecydowanie zbyt powierzchowna – zarówno w sensie prezentowanej teorii, jak i praktyki. Do lektury tej pozycji zachęcił mnie podtytuł: „Psychologia pozytywna w praktyce”. Niestety, za dość płytkie uważam również ćwiczenia, których polecenia brzmią przykładowo:
„Stwórz listę małych przyjemności, które możesz zapewnić sobie dowolnego dnia, z korzyścią dla samopoczucia” (s. 43). „Zastanów się, jakie czynności i zadania sprawiają, że czujesz się całkowicie pochłonięty tym, co robisz (…) Później rozważ, jakie elementy czyniły to zadanie wyjątkowym”. (s. 47) „Pomyśl, kogo możesz określić mianem najbliższej osoby (…) Poczuj wdzięczność za to, że są w twoim życiu, i podziękuj im w myślach” (s. 56). „Wyznacz sobie cel, który chciałbyś osiągnąć w ciągu najbliższego roku (…)” (s. 66).
Chociaż mam świadomość, iż domeną psychologii pozytywnej jest praca na zasobach i potencjale człowieka – i w ten sposób zostały skonstruowane ćwiczenia – praktyczniej stronie tej publikacji jednak czegoś zabrakło. Może elementu, który poruszyłby jakąś głębszą strunę? Albo powiewu świeżości? Wszak większość z proponowanych ćwiczeń jest już dość znana w środowisku osób zainteresowanych rozwojem osobistym.
Dzięki przystępnemu stylowi autorki, książkę czyta się szybko i przyjemnie. Niestety, dla mnie oznacza to w pewien sposób także, iż nie dość mocno porusza – nie wzbudza emocji, nie pobudza do głębszej refleksji, polemiki…
„Co z tym szczęściem?” Iwony Kucharewicz to dobrze napisany i ładnie wydany, nowoczesny poradnik, który należy traktować jak „weekendowe wprowadzenie do psychologii pozytywnej”. Mogę go z czystym sumieniem mogę polecić osobom, które nie zetknęły się wcześniej z psychologią pozytywną. Czytelnicy bardziej zaawansowani znajdą w tej publikacji raczej niewiele ponad powtórzeniem i syntetycznym podsumowaniem. Niestety, chociaż była to lektura „łatwa, lekka i przyjemna” (i pozytywna!), niewiele wniosła do mojego życia.
Informacje o książce:
Tytuł: Co z tym szczęściem? Psychologia pozytywna w praktyce
Tytuł oryginału: Co z tym szczęściem? Psychologia pozytywna w praktyce
Autor: Iwona Kucharewicz
ISBN: 9788377885468
Wydawca: Edgard (Samo Sedno)
Rok: 2015