Wycie w Ciemności. Wilki i Wilkołaki Europy
Bartłomiej Grzegorz Sala
Niezwykle płodny literacko Bartłomiej Grzegorz Sala pozostaje wierny swoim folkowym zainteresowaniom. Autor fascynującej książki pt. „W Górach Przeklętych. Wampiry Alp, Rudaw, Sudetów, Karpat i Bałkanów” powrócił z dziełem utrzymanym w podobnej konwencji, ale tu miejsce wampirów zastąpiły wilki i wilkołaki, istoty równie kanoniczne dla podań fantastycznych i ludowych, co wampiry. Można więc bez ryzyka stwierdzić, że Bartłomiej Grzegorz Sala powoli staje się narratorem do polskich wierzeń w istoty nadprzyrodzone, a jego najnowsze dzieło pt. „Wycie w Ciemności…” tylko utrwala to przekonanie. To kolejna świetna pozycja literacka pióra tego autora!
Książka podzielona w sumie na 58 krótkich rozdziałów, a także na wartą uwagi wilczą chronologię i genealogię, kompleksowo opisuje historię wilków i wilkołaków w dziejach ludzkich wierzeń, włączając w to fragmenty popkulturowe. Bartłomiej Grzegorz Sala sięga do korzeni, najpierw do Starożytnej Grecji, następnie do rzymskiej historii Romulusa i Remusa, chyba najbardziej osławionych postaci w kontekście powiązań z wilkami, aby stopniowo, systematycznie trzymając się chronologii, wywoływać kolejne wilki i wilkołaki z lasu, aż do czasów współczesnych, ostemplowanych niejako filmem Joe Johnstona z 2010 roku pt. „Wilkołak”. Książka „Wycie w Ciemności…” stanowi więc dziejowe omówienie najważniejszych ludowych i popkulturowych przekazów na temat wilków magicznych, które ponad wspomnianymi będą także obejmowały m.in. absolutnie fascynujące irlandzkie przekazy na temat wilków i wilkołaków, a także wyobrażenia wczesno-francuskie, litewskie, hiszpańskie, brytyjskie, włoskie i inne. Bartłomiej Grzegorz Sala tym dziełem zwraca więc uwagę na esencję wyobrażeń o wilkach i wilkołakach, które wbrew trendom i modzie, mają niewiele wspólnego z Hollywood, bowiem są genetycznie umocowane w Europie.
Trendy i moda, generalnie popkultura, w zestawianie z folklorem i etosem ludowym wypadają miałko, słabo i tandetnie. Bartłomiej Grzegorz Sala pomimo, że wspomina o popkulturze w swojej książce, to jednak na jej kartach najbardziej w pamięć zapadają bogato scharakteryzowane przez niego prowincjonalne wierzenia na temat wilków i wilkołaków. Ba! Nawet literatura europejskich myślicieli, podróżników i awanturników prezentuje się korzystniej w tym temacie, niż amerykańskie mutacje i często też przekłamania dostosowane do oczekiwań masowego odbiorcy. Do takich wniosków można dojść przeczesując kolejne strony omawianej tu książki. Mocniejsze wnioski odnoszą się jednak do poznania tych jakże fascynujących istot, jakimi są wilki i wilkołaki, oraz przede wszystkim zrozumienia ich roli w różnych kulturach. Bartłomiej Grzegorz Sala, jako sprawny historyk i etnolog, doskonale oddał w książce klimat rożnych kultur, w zasadzie nie oceniając, przybliżył ich stosunek do canis lupus, które według wierzeń niekiedy w przestrzeni dziejowej potrafiły przybrać około-ludzką formę.
Dla polskiego czytelnika, jak sądzę, karty książki będą szczególnie interesujące w obszarze kultur znanych nad Wisłą tylko ogólnikowo… albo w ogóle nieznanych. Wspomniane wcześniej przeze mnie irlandzkie wierzenia na temat wilków i wilkołaków stanowią jeden z najmocniejszych atutów tej książki. Nie chodzi tylko o bujną kulturę rdzennych Irlandczyków, ale też o swego rodzaju ważkość ich wierzeń wobec współczesnej tradycji chrześcijańskiej. Bartłomiej Grzegorz Sala w swojej najnowszej książce w znakomitej narracji zaprezentował też takie, mniej znane w Polsce, postacie jak Gilles Garnier, Manuel Blanco Romasanta czy Lawrence Talbot (i inni), które powinny rzucić odświeżające światło na temat wilków i wilkołaków. Pamiętamy, że mówimy tu o wierzeniach w te istoty oraz w ich moce, a nie o przyrodniczym opisie ich właściwości. Bartłomiej Grzegorz Sala stawia na folklor, na tradycję, na lud – wyłania się nieomal jako teoretyk polskiej literackiej kultury ludowej, przekonuje o jej wartości, nadaje jej potężny ładunek narracyjny, tworzy fundamenty przyszłych wyobrażeń wśród czytelników. Ten teoretyk jednak nikomu krzywdy nie zadaje, jest nadzieją na odbudowę literackich tradycji ludowych w Polsce.
Koniecznym wydaje się wspomnieć, że dzieło „Wycie w Ciemności. Wilki i Wilkołaki Europy”, tak jak wcześniej wspomnianą książkę „W Górach Przeklętych. Wampiry Alp, Rudaw, Sudetów, Karpat i Bałkanów”, ozdobiły intrygujące rysunki Justyny Sokołowskiej. Wydaje się, że nikt inny, tylko właśnie Justyna Sokołowska, potrafi bezbłędnie uzupełnić przekaz autora. Jej rysunki, tytułowy, czy też na stronach 30, 111, 140 (mój faworyt!) i 237, powinny stanowić tło snów wszystkich czytelników książki. Bartłomiej Grzegorz Sala stworzył bowiem kolejną część zaiste fascynujących podań na temat istot, które na trwałe wpisały się w kulturę masową. Tyle, że tutaj nie chodzi o celebrację owej masowości, ale o dotarcie do źródeł, odkrycie prawdy na temat wilków i wilkołaków w przekładach utrwalonych w różnych epokach historycznych. Książka do tej prawdy dociera, sprawia, że ona znów zaczyna lśnić swoim pięknym szarym kolorem… zaczyna też oddychać równomiernie… śliniąc się na myśl o każdej duszy czytelnika, który porzuci stereotypowe myślenie na temat wilków i wilkołaków. Bartłomiej Grzegorz Sala depcze utarte stereotypy, oddając wilkom ich należne miejsce w kulturze.
Informacje o książce:
Tytuł: Wycie w Ciemności. Wilki i Wilkołaki Europy
Tytuł oryginału: Wycie w Ciemności. Wilki i Wilkołaki Europy
Autor: Bartłomiej Grzegorz Sala
ISBN: 9788375763102
Wydawca: BOSZ
Rok: 2017
Kontakt z recenzentem: konrad.morawski@wp.pl