W oparach absyntu. Skandale Młodej Polski
Iwona Kienzler
Okresu Młodej Polski nikomu nie trzeba przedstawiać. To czas przełomów, kontrastów, spięć, które jak się okazało były idealnym gruntem pod wszelkiego rodzaju twórczość artystyczną – to urodzajny czas dla literatury i sztuki, jednakże rozkwitały na nim również i barwne, bulwersujące opinię publiczną skandale obyczajowe. Kto długo nie wąchał podobnych kwiatków, nie wracał do twórczości tego okresu i stęsknił się trochę za wyobrażonym gwarem kawiarni artystycznych, rozhulanych bronowickich chałup, ten prawdopodobnie zwróci uwagę na książkę Pani Iwony Kienzler, W oparach absyntu. Skandale Młodej Polski.
Jest to książka, która być może niewiele wzbogaci wiedzę gorących pasjonatów tego okresu, ale dla początkujących zapaleńców, będzie to ciekawe kompendium wiedzy na temat życia elit artystycznych Polski tego czasu. W moim odbiorze, autorka zręcznie oddaje ducha epoki, nie szczędząc ciekawostek z biografii wybranych bohaterów tego okresu. Należą do nich między innymi Władysław Podkowiński, Zofia Rygier-Nałkowska, Maria Komornicka, Włodzimierz Tetmajer, Lucjan Rydel, Stanisław Wyspiański, Jan Kasprowicz i oczywiście Stanisław Przybyszewski wraz ze słynną Dagny oraz Jadwigą (wcześniej Kasprowiczową). Tym postaciom autorka szczególnie poświęca uwagę, gdyż przygląda się ich poczynaniom w kolejnych rozdziałach książki.
Pierwszy z nich, zatytułowany „Nożem w obraz”, czyli afera w warszawskiej Zachęcie, przedstawia historię pewnego obrazu, będącego jednym z najbardziej popularnych płócien Podkowińskiego – „Szału uniesień”. Obraz ten o włos nie stał się przyczynkiem niemałego skandalu. W przedstawionej w nim kobiecie ponoć można dostrzec podobieństwo do rzekomej kochanki malarza, a i bez tego autor, pociąwszy płótno obrazu przyciągnął na wystawę całe tłumy. Kolejna opowieść dotyczy Zofii Rygier-Nałkowskiej, której dotyczy drugi rozdział – „Chcemy całego życia” – skandaliczne wystąpienie pewnej nieopierzonej poetki. Autorka wystąpienia, nieustając w walce o równouprawnienie kobiet, poddała krytyce aktualne wówczas, jak to określiła „malowanie pozieleniałych średniowiecznych kajdan ascetyzmu na nowe barwy etyki i higieny”. Zadziwiła tym nawet najbardziej wyzwolone przedstawicielki ruchu.
Kolejny rozdział dotyczy Marii – Piotra Komornickiej/ego. Utalentowanej poetki, która przez decyzję o zmianie tożsamości, przez większość swojego życia używała męskiej formy osobowej (za pewnymi wyjątkami). Trzy części dotyczą wątku chłopomanii i serii oburzających publikę mezaliansów popełnionych przez krakowskich artystów. To chyba jeden z najbardziej popularnych wątków dotyczący stylu życia elit artystycznych Krakowa. Z kolei dwa inne rozdziały dotyczą relacji damsko-męskich „czarnego księcia”, „smutnego szatana” epoki, jak zwano Stanisława Przybyszewskiego. W „Tragiczne losy norweskiej czarodziejki”przedstawiono oczywiście biogram Dagny Przybyszewskiej, której podobiznę zamieszczono na okładce książki. Dagny to ikona epoki – fizyczny i umysłowy ideał kobiety dla wielu przedstawicieli męskiego gatunku końca XIX wieku. Autorka książki nie tylko przybliża czytelnikowi relację z Przybyszewskim, a i również inne wątki, jak na przykład warunki socjo-ekonomiczne, równoległe intymne relacje męża Przybyszewskiej czy tajemnicze okoliczności tragicznej śmierci w okresie rozkwitu uczuć jej partnera ku małżonce bliskiego przyjaciela. Ale ten ostatni wątek jest „wzięty pod lupę” w innej opowieści, zatytułowanej „Geniusz w sidłach ‘jędzy podcinającej skrzydła’- Przybyszewski i Kasprowiczowa’”.
Dobór tytułowych skandali dość ciekawy. Z pewnością można by poszerzyć listę, jednak autorka postanowiła opracować treść wokół 9 głównych wątków, tyle też rozdziałów zawiera ta niespełna 400-stronicowa pozycja. Tak więc są one dość szczegółowo opracowane, jak na książkę do poduszki. Gdy spojrzymy na załączony indeks osób… okaże się, że autorka przywołuje całkiem spore towarzystwo. Wydanie również jest dość atrakcyjne. Zdecydowanym atutem są załączone reprodukcje obrazów, fotografii, czy fragmenty publikacji. Ogólnie całość jest przyjemna w odbiorze.
Słowem podsumowania: perypetie młodopolskie, przeplatane – artystyczne i życiowe, zakrapiane alkoholem i przesiąknięte melancholią. Kienzler w swojej książce uchyla nam rąbek tamtego czasu, do którego sentymentalnie wracają pasjonaci modernizmu. Polecam tym, którzy mają ochotę na chwilę zanurzyć się w wyobrażonych oparach i przenieść się do Krakowa, Warszawy, Lwowa czy Berlina tamtych lat.
Informacje o książce:
Tytuł: W oparach absyntu. Skandale Młodej Polski
Tytuł oryginału: W oparach absyntu. Skandale Młodej Polski
Autor: Iwona Kienzler
ISBN: 9788311142619
Wydawca: Bellona
Rok: 2017