Trzydzieści sześć strategii starożytnych Chin – Stefan H. Verstappen

Stefan H. Verstappen jest pisarzem, ale też wszechstronnym artystą, podróżnikiem, specjalistą od sztuk walki. Jako jedna z niewielu osób z Zachodu, miał możliwość mieszkając w Chinach uczyć się Kung Fu bezpośrednio od tamtejszych mistrzów. Jest twórcą instalacji artystycznych w przestrzeni publicznej, komiksów, ilustracji , reliefów opartych na chińskim Feng Shui, malarzem (namalował serię akryli o tematyce wschodnioazjatyckiej, stworzył obrazy malowane na szkle). Szukając informacji o autorze dowiedziałam się, że on sam wykonał tuszem osiemnaście ilustracji do niniejszej książki, wzorowanych na zbiorach muzealnych.

Egzotyczny tytuł wzbudza zaciekawienie nie tylko osób fascynujących się kulturą Dalekiego Wschodu. Książka Verstappena jest zbiorem starożytnych chińskich maksym dotyczących tematyki politycznej, dyplomacji, szpiegostwa, strategii, taktyk wojennych, elementów wojny psychologicznej wraz z opisującymi je krótkimi opowiadaniami z czasów starożytnych Chin i nowożytnej Japonii. Autorzy poszczególnych maksym i aforyzmów nie są znani, ani też osoba, która zebrała je w Trzydzieści sześć strategii. Pierwsza w historii wzmianka o tym dziele pojawiła się w okresie Południowej Dynastii (479-502 n.e.), zaś współczesna wersja pochodzi z poszarpanej książki odkrytej w przydrożnym kramie w Syczuanie w 1941 r., która była przedrukiem tekstu „Tajna sztuka wojny, trzydzieści sześć strategii” z czasów późnej dynastii Ming lub wczesnej dynastii Ch’ing (ok. 1630-1660 r. n.e.). Stefen H. Verstappen przekształcił wyjaśnienia i anegdoty historyczne tak, by były bardziej zrozumiałe dla współczesnego czytelnika. Oryginalny tekst „Tajnej sztuki wojny” był krótki i składał się tylko z nazwy każdej taktyki i jej krótkiego opisu. Aforyzmy były podzielone na sześć kategorii, wewnątrz których znajdowało się po sześć sposobów działania. Te kategorie to:

fortele wykorzystywane w przypadku posiadania przewagi, przydatne podczas konfrontacji, używane w trakcie ataku, służące w skomplikowanych sytuacjach, pomagające zdobyć teren oraz te wykorzystywane w rozpaczliwych okolicznościach.

Autor każdą strategię umieścił w osobnym rozdziale, dodał początkowe cytaty pochodzące z różnych orientalnych dzieł o strategiach (autorstwa m. in. Sun Tzu, Miyamoto Musashi, Lao Tzu, T’ai Kunga, Yagyu Munenori i in.), następnie zobrazował trzema krótkimi opowiadaniami oraz zakończył podsumowaniem. Historie przedstawione jako przykłady są prawdziwymi opisami wojennych forteli, podstępów, układów, sojuszów oraz zdrad pochodzących z czasów różnych dynastii panujących w Chinach oraz w Japonii. Na końcu książki możemy znaleźć tablice chronologiczne z wypisanymi epokami kolejnych dynastii chińskich i japońskich oraz dokładnymi zakresami czasowymi ich trwania, dzięki czemu czytając poszczególne historie jesteśmy w stanie umieścić je w określonych latach poprzedniej lub naszej ery.

Przedstawię przykład z jednego rozdziału.

Chociaż strach na wróble nie pełni straży w sposób świadomy, nie stoi on na próżno na małych górskich poletkach.

Oto cytat Bukkoku Kokushiego, który rozpoczyna rozdział dotyczący strategii „Zrzuć skórę niczym złota cykada”. Wódz stojący w sytuacji, gdy grozi mu jedynie porażka, tworzy iluzję, pozwalającą zmylić przeciwnika i pozostawiając pozory swej obecności, wycofuje swoją armię. Jednym z trzech opowiadań obrazujących tę strategię, jest historia z okresu regencji rodu Hojo, z Japonii. Prawowity cesarz Go-Daigo buntuje się przeciwko uzurpatorom i chroni się w górskim klasztorze. Lojalny wobec niego dowódca, Kusunoki Masashige, wznosi na zboczu góry drewnianą fortyfikację, aby ściągnąć tam atak nadchodzącej armii. Po nieudanych szturmach żołnierze uzurpatorów decydują się na oblężenie. Kusunoki w obliczu zagrożenia głodem wymyśla fortel pozwalający jego żołnierzom uciec. Budują wielki stos pogrzebowy, na którym składają ciała poległych na polu walki, i pozostawiają przy nim jednego ochotnika, który w nocy podkłada ogień, a wtedy pod osłoną ciemności niepostrzeżenie wymykają się z obozu. Najeźdźcy widząc pożar, zbliżają się do pustej fortyfikacji i widzą klęczącego przy stosie pogrzebowym człowieka. Wyznaje on, że Kusunoki w obliczu klęski popełnił wraz ze swoimi podwładnymi zbiorowe samobójstwo. Żołnierze uzurpatorów wierzą w tę wersję, dzięki czemu Kusunoki wraz ze swym oddziałem bezpiecznie wraca do cesarza.

Mimo, iż historie dotyczące poszczególnych strategii są dość krótkie, a może właśnie dlatego, książkę się bardzo przyjemnie czyta, pochłaniając rozdział za rozdziałem. Dla osób interesujących się kulturą Dalekiego Wschodu, a także dla miłośników tematyki politycznej, historycznej, czy wojennej, powinna to być wręcz lektura obowiązkowa. Uważam, że również czytelnicy, którzy spotykają się po raz pierwszy z takim dziełem, po przeczytaniu tej książki będą na tyle zaciekawieni, by zagłębić się w kolejne pozycje odsłaniające tajemniczy dla nas świat Orientu.

Informacje o książce:
Tytuł: Trzydzieści sześć strategii starożytnych Chin
Tytuł oryginału: The Thirty-six Strategies Of Ancient China
Autor: Stefan H. Verstappen
ISBN: 9788324666669
Wydawca: Helion
Rok: 2014