Tożsamość w społeczeństwie współczesnym
Agnieszka Gromkowska-Melosik, Zbyszko Melosik
Zgodnie z tytułem, książka pod redakcją Zbyszko Melosika i Agnieszki Gromkowskiej – Melosik porusza dwie zasadnicze kwestie: proces kształtowania się tożsamości oraz charakterystykę zjawiska popkultury.
R. Kubicki już pierwszym rozdziale nakreśla ramy rozumienia terminu popkultura: W popularnym obrazie świata życie ma sens także wówczas, a być może nawet zwłaszcza wtedy, gdy nie jest to sens wielki ani tym bardziej głęboki. Poczynając od filozoficznych rozważań, autorzy prowadzą nas przez ogólne analizy antropologiczne, aż do badań ściśle empirycznych, skoncentrowanych na coraz mniejszych grupach badawczych. O ile pierwsza część pobudza do polemicznej refleksji, o tyle kolejne artykuły pomagają lepiej zrozumieć, w jaki sposób kształtuje się tożsamość współczesnego pokolenia na poziomie jednostki, w odniesieniu do rodziny oraz grupy rówieśniczej. Taki układ zaprezentowanych treści sprawia wrażenie zbliżania się do bohaterów poruszanych tematów niczym przy zastosowaniu „zoom’a” optycznego, a przywołanie na samym końcu historii Polaka, który emigruje na Zachód, brany pod lupę w początkowych artykułach, stanowi zgrabną klamrę kompozycyjną.
Książka naświetla podstawowe zjawiska składające się na obraz popkultury, zaopatrzone w trafne i skłaniające do refleksji komentarze:
- Kultura instant (fast food, fast sex, fast car): Żyjemy w świecie przyspieszonego postępu, a jego zwolennicy chcieliby lekko, na skróty, głośno, dużo i natychmiast. (I. Majewska-Opiełka);
- Konsumpcjonizm i miałkość wartości promowanych w massmediach: Dyplomy i stopnie naukowe stały się dobrami konsumpcyjnymi, a mocą tworzącą wspólnotę zdaje się wspólnie wykonywana i doświadczana konsumpcja, a nie podzielane wartości.;
- Seksualność i role związanych z płcią oraz ich przemiany (np. maskulinizacja kobiet);
- Dominacja kultu ciała (narcyzm i lipofobia);
- Powierzchowność relacji międzyludzkich: A przecież życie w pluralistycznym społeczeństwie tym bardziej wymaga zmiany postawy z reakcji na interakcję.
- Problematyka autorytetów wśród młodzieży, a także udział rodziny w rozwoju osobowości i przystosowania społecznego młodego człowieka: Powstają wspólnoty, w których w coraz większym stopniu prawo „przygodnych serii drobnych interakcji” stanowi (…) wyznacznik ich natury i konstytuuje substytuty prawdziwego i bezwarunkowego bycia dla siebie. (G. Teusz)
Temat tożsamości w kontekście współczesnego świata potraktowany jest bardzo szeroko. Omówiona została bowiem tożsamość narodowa i zawodowa, tożsamość kobiety i mężczyzny, tożsamość obywatela świata i przedstawiciela polskiej klasy średniej, tożsamość ucznia i studenta, tożsamość człowieka sukcesu i nastolatka „z poprawczaka”, tożsamość współczesnego rodzica i dziecka. Badacze wskazują i omawiają następujące czynniki kształtowania jej w społeczeństwie współczesnym: system edukacji, proces socjalizacji w rodzinie i resocjalizacji zinstytucjonalizowanej, dostęp (i jego brak) do kulturotechniki (głównie Internet i telewizja). Ponadto znajdziemy tu ciekawe spojrzenie na proces przemian tożsamościowych społeczeństwa zachodniego – autorzy artykułów przyglądają się m.in. zjawisku buntu, podróżowania i pojęciu sukcesu.
Jako studentkę psychologii szczególnie i nieoczekiwanie zaciekawiły mnie artykuły o charakterze antropologicznym, dotyczące porównań międzypokoleniowych i geograficznych, osadzonych w kontekście historycznym, natomiast czułam pewien niedosyt czytając artykuły z założenia psychologiczne, traktujące o rozwoju osobowości i pedagogice emocji.
Niewątpliwą zaletą jest to, że publikacja zawiera przekrój badań i refleksji z wielu dziedzin nauki, co pozwala Czytelnikowi na ukształtowanie kompleksowego obrazu rzeczywistości, począwszy od skoncentrowanej na jednostce perspektywy psychologiczno-pedagogicznej, po wnikliwą analizę przemian społeczno-kulturowych na przestrzeni kilku dziesięcioleci, uzupełnione o rozważania filozoficzne. Kultura rodzi się bowiem z dynamicznego połączenia tego, co wewnętrzne, z tym, co zewnętrzne, a nie z likwidacji wewnętrzności i zewnętrzności (J. Kłos).
Książka adresowana jest głównie do grona akademickiego – zarówno wykładowców, jak i studentów kierunków humanistycznych – z powodzeniem może posłużyć jako pomoc do dalszego zgłębiania wyżej przedstawionych tematów dzięki obszernej bibliografii, którą zaopatrzone są artykuły. Niemniej jednak Czytelnicy o umysłach ścisłych, zainteresowani problematyką kultury i funkcjonowania jednostki w świecie, także nie powinni się nudzić przy tej lekturze.
Informacje o książce
Tytuł: Tożsamość w społeczeństwie współczesnym
Tytuł oryginału: Tożsamość w społeczeństwie współczesnym
Autor: Agnieszka Gromkowska-Melosik, Zbyszko Melosik
ISBN: 9788375879544
Wydawca: Oficyna Wydawnicza „Impuls”
Rok: 2012