Rozstrzelać elementy kontrrewolucyjne! Brutalizacja wojny niemiecko-sowieckiej latem 1941 roku
Bogdan Musiał
Instynkt zabijania
Niedawno, 17 września 2013 roku doszła do nas informacja ze Stanów Zjednoczonych o strzelaninie w Waszyngtonie, w bazie Marynarki Wojennej. Sprawcą niej był 34 letni Aaron Alexis, który służył w rezerwach amerykańskiej marynarki wojennej. Nim zginą z rąk policji spowodował śmierć 12 osób. Co spowodowało, że ten miły i uczynny człowiek (jak o nim mówiła jego znajoma Kristi Southamtewakul), zaczął strzelać do bezbronnych ludzi w kawiarni? Czy jak to zachowanie tłumaczy ojciec Alehisa, cierpiał on na zespół stresu pourazowego, wywołanego zamachem na WTC z 11 września? Podczas tego ataku terrorystycznego był jednym z ratowników. Na własne oczy widział zmasakrowane ciała ludzi. Widok ten, miał wpłynąć na jego psychikę, łamiąc wszelkie bariery moralne. Czy obraz okrucieństwa jakie może dopuścić się jeden człowiek przeciwko drugiemu, może doprowadzić do wyzwolenia się w oglądających to ludziach instynkt zabijania?
Twierdzącą odpowiedź na to pytanie można wysnuć z lektury książki Bogdana Musiała pt. Rozstrzelać elementy kontrrewolucyjne! Brutalizacja wojny niemiecko-sowieckiej latem 1941 roku. Przedstawiając zbrodnie sowieckie i niemieckie popełnione w lecie 1941 roku na wschodnich Kresach II Rzeczpospolitej zadaje jasne pytanie Czytelnikowi:
Czy zbrodnie komunistów miały wpływ – a jeśli tak, to jaki – na zjawisko brutalizacji wojny niemiecko – sowieckiej oraz na prześladowania Żydów przez nazistowskie Niemcy (wprowadzenie, str.8).
Musiał poprzez kolejne rozdziały wprowadza Czytelnika w specyfikę kresów wschodnich we wrześniu 1939 roku, realia sowieckiej okupacji tych ziem ze szczególnym uwzględnieniem zmian gospodarczych i stosunku nowych władz do narodowości zamieszkujących te tereny, oraz szczegółowo przedstawia warunki panujące w więzieniach radzieckich. Kwestie te, zapisane w pięciu rozdziałach, stanowią preludium do wydarzeń, jakie rozegrały się po 22 czerwca 1941 roku, czyli po agresji Niemiec na ZSRR. Po tym dniu, najpierw samodzielnie, a później na rozkaz Moskwy, naczelnicy więzień postanowili rozwiązać problem więźniów, których mogły „wyzwolić” szybko posuwające się do przodu wojska niemieckie. Zgodnie z sowiecką praktyką, problem ten odbywał się poprzez masową likwidację. Odbywała się ona za pomocą strzałów z karabinów maszynowych i granatów dokonanych z braku czasu w celach więziennych. Również z braku czasu nie starano się zatrzeć śladów ludobójstwa. Wkraczające oddziały niemieckie mogły naocznie przekonać się o barbarzyństwie sowieckiego ustroju. Przed nimi obraz zbrodni oglądali miejscowi, którzy po odejściu sowietów wdarli się do więzień w poszukiwaniu krewnych. Szok jaki wtedy przeżyli doprowadził do złamania moralnych barier. Rozpoczęły się pogromy ludzi, którzy (według miejscowych) odpowiadali za tą zbrodnię: Żydów. Ich „nadreprezentacha” w sowieckiej administracji i organach bezpieczeństwa, jak również „łaskawe” w odróżnieniu od ludności polskiej i ukraińskiej traktowanie przez nowe władze, kuło miejscowych w oczy. Jednak bez wcześniejszego terroru oraz mordów ujawnionych po 22 czerwca, pogromy (niekiedy inspirowane przez Niemców lub nacjonalistów ukraińskich), nie przybrałyby takich rozmiarów.
Autor dokonuje wniknięcia w psychikę ludzi, którzy zobaczyli efekt zbrodni przy opisie reakcji esesmanów, żołnierzy Wermachtu czy zwykłych Niemców. Chociaż propaganda III Rzeszy rozdmuchała całą sprawę, jednak widok zmasakrowanych niewinnych ofiar sam w sobie musiał wstrząsnąć nienawykłych do przemocy ludzi. Kroniki niemieckie z tamtego okresu są przepełnione obrazami z ekshumacji więźniów. Miało to urobić opinię publiczną i przygotować ją do prowadzenia wojny totalnej na wschodzie. Działanie te przyniosło zamierzone efekty, w samych Niemczech. Na froncie żołnierze odbywali wycieczki do więzień, by zobaczyć zbrodnie „żydokomuny”. Ułatwiło im to później dopuszczać się podobnych zbrodni, (ten fakt jak również inne, nie stanowi jednak dla autora podstawy do rozgrzeszenia kogokolwiek ze zbrodni). Głównie na uznanych za winnych tym zbrodni członkach partii komunistycznej i na żydach. Ci jednak byli niewinni, ponieważ prawdziwi zbrodniarze już dawno uciekli. W ostatnim rozdziale Musiał jasno mówi, że gdyby nie akty przemocy dokonane przez Sowietów na więźniach, nigdy by nie doszło do takiej brutalizacji w walkach toczonych na wschodzie. Nie było by również pogromów przeprowadzonych na taką skalę.
Bogdan Musiał w sposób niezwykle przekonywujący, opierając się o bogaty zasób materiałów źródłowych stara się wytłumaczyć przyczyny krwawych zajść jakie miały miejsce na wschodzie naszego kontynentu. Sięgając do przeszłości (przed 22 czerwca), tłumaczy okoliczności, które umożliwiły przełamanie moralnych barier w człowieku. W wyjaśnieniu tym autor pomija jednak ważną kwestię. Problem antagonizmu ukraińsko – żydowski nie został wyjaśniony w wystarczającym zakresie. Niechęć do przedstawicieli religii mojżeszowej w swojej radykalnej formie, znalazł odbicie w programie ukraińskich nacjonalistów. Głosił on (m.in.) całkowitą, fizyczną eliminację Żydów (w następnej kolejności również Polaków), zamieszkujących terytorium przyszłej samoistnej Ukrainy. Szeroki udział społeczeństwa w nacjonalistycznym ruchu spod znaku UPA (Ukraińska Powstańcza Armia) i przyszła tragedia narodowości żydowskiej, mają ze sobą związek (co tylko zostało zarysowane przez Musiała).
Niemniej książka Bogdana Musiała stanowi ciekawe studium historyczne, które powinno się spodobać nie tylko pasjonatom tej dziedziny nauki. Napisana przyjaznym językiem praca (poza opisem wydarzeń z przeszłości), ułatwia wgląd w ludzką psychikę atakowaną przez makabryczne bodźce zewnętrzne. Być może stanowi ona również klucz do rozwiązania zagadki motywu sprawcy zamachu w Waszyngtonie. Czy znając te mechanizmy reagowania psychiki na brutalność, jesteśmy w stanie zapobiec podobnym wydarzeniom w przyszłości? Nie wiem. Wiem na pewno, że warto je poznać, czytając książkę Bogdana Musiała.
Informacje o książce:
Tytuł: Rozstrzelać elementy kontrrewolucyjne! Brutalizacja wojny niemiecko-sowieckiej latem 1941 roku
Tytuł oryginału: Rozstrzelać elementy kontrrewolucyjne! Brutalizacja wojny niemiecko-sowieckiej latem 1941 roku
Autor: Bogdan Musiał
ISBN: 8388747401
Wydawca: Fronda
Rok: 2001