Pomiędzy grzechem a myślą. O ośmiu duchach zła
Szymon Hiżycki OSB
Okres Wielkiego Postu sprzyja refleksji służącej duchowemu doskonaleniu się, a tradycyjne rekolekcje odbywające się w kościele mogą być dziś uzupełniane na wiele innych sposobów. Popularne stają się nauki rekolekcyjne przekazywane drogą internetową i publikowane później w wersji drukowanej. Tak właśnie stało się z książką benedyktyńskiego Wydawnictwa Tyniec, pt. „Pomiędzy grzechem a myślą. O ośmiu duchach zła Ewagriusza z Pontu” autorstwa ojca Szymona Hiżyckiego OSB. Zapis zeszłorocznych rekolekcji wielkopostnych to rodzaj bardzo przystępnego komentarza do dzieła mnicha z IV w. Wydawnictwo Tyniec proponuje tę pozycję także jako lekturę towarzyszącą „Antologii tekstów Ewagriusza z Pontu o złych myślach”. Na czym jednak zasadza się myśl wczesnochrześcijańskiego mnicha?
„Jest w sumie osiem głównych [złych] myśli, do których sprowadza się każda [grzeszna] myśl. Pierwsza jest myśl o obżarstwie, a po niej – o nieczystości. Trzecia jest [namową do] chciwości, czwarta – smutku, piąta – gniewu, szósta – acedii, siódma – próżnej chwały, ósma – pychy. Czy owe myśli dręczą naszą duszę, czy nie, to nie zależy od nas. Ale czy trwają, czy nie, czy wzniecają, czy też nie wzniecają namiętności, to zależy od nas”.
[fragm. „O ośmiu [złych] myślach”, [w:] Ewagriusz z Pontu, „Antologia…”, Wyd. Tyniec, Kraków 2015, s. 25]
Ewagriusz z Pontu był postacią niezwykle interesującą – dość powiedzieć, że w jego młodości niewiele wskazywało na to, że stanie się on kamieniem milowym dla myśli chrześcijańskiej. Doznał on jednak długiej drogi nawrócenia i echa jego traktatów odnajdujemy w dzisiejszej praktyce religijnej. Dla książki o. Hiżyckiego stał się postacią centralną. Można z łatwością wyróżnić kilka niewątpliwych zalet zapisu nauki rekolekcyjnej benedyktyna jako autonomicznej lektury bądź też jako rozszerzenia bezpośredniej lektury traktatów Pontyjczyka.
Przede wszystkim Autor porządkuje naukę o duchach zła, akcentując, że kolejność występowania konkretnych myśli nie jest przypadkowa. Ojciec Hiżycki rozważa w następujących rozdziałach obżarstwo, nieczystość, chciwość, gniew, smutek, acedię, próżną chwałę i pychę, jak i pomniejsze, zależne od głównych duchy zła, czyli myśli powodujące grzeszne czyny. Nie jest to jednak jedynie referat z traktatów pontyjskiego mnicha. Zrekonstruowane zostają również sposoby radzenia sobie z przyczynami zła, czyli metody walki ze złymi duchami. Uważna lektura owocować będzie jednak nie tyle umiejętnością bezpośredniej „walki z demonami”, jak to ujmował w swoich czasach Ewagriusz, ile zdolnością do swoistej profilaktyki – obserwacji samego siebie i wychwytywania tych stanów ducha, w których pojawia się niebezpieczeństwo podążenia złą drogą. Jest to metoda, by być zawsze dwa kroki przed… samym sobą. Co więcej, ojciec Hiżycki uaktualnia naukę sprzed jakichś 1600 lat, przywołuje współczesne konteksty, w jakich odnaleźć można duchy zła. Uwydatnia się dzięki temu ponadczasowość Ewagriusza z Pontu. Wreszcie – każda z myśli prowadząca do grzechu zostaje rozważona nie tylko w podstawowym literalnym sensie, ale też w aspekcie duchowym, więc przykładowo obżarstwo, znane z tekstów Pontyjczyka jako przywara łakomego mnicha, w nowym kontekście symbolizować będzie nienasycenie emocjonalne czy głód wrażeń dzisiejszego człowieka. Receptą na trudności okazuje się ideał beznamiętności, nieśpieszności i dystansu, jednak by go osiągnąć, trzeba przejść własną duchową drogę.
Niespełna stu stronicowy wykład opata tynieckiego jest jasny, spójny i co najważniejsze, uwyraźnia zasadniczy sens przesłania Ewagriusza. Jak się okazuje, poruszane zagadnienia nie są tak archaiczne, jak by się wydawało. Zwłaszcza tajemniczo i „antycznie” może brzmieć dla przypadkowego Czytelnika Acedia, nazwa ta została bowiem zachowana z języka greckiego. A jednak nic bardziej mylnego – Acedia zwana jest inaczej duchową depresją czy demonem ucieczki. Innymi słowy, jeśli długotrwały stan smutku powoduje chęć porzucenia wszystkiego, zaprzestania starań, które nagle okazują się bezsensowne, chęć zwyczajnego pójścia na łatwiznę – mamy do czynienia z Acedią. Wydaje się, że w dzisiejszych czasach jest to jeden z najpotężniejszych demonów, mówiąc językiem Ewagriusza. Zatem podsumowując, lekturę tę polecić można nie tylko z okazji Wielkiego Postu, ale tak naprawdę na każdy okres roku – jest to świetna szkoła duchowego kształcenia się i budowania samoświadomości.
Informacje o książce:
Tytuł: Pomiędzy grzechem a myślą. O ośmiu duchach zła
Tytuł oryginału: Pomiędzy grzechem a myślą. O ośmiu duchach zła
Autor: Szymon Hiżycki OSB
ISBN: 9788373545892
Wydawca: TYNIEC Wydawnictwo Benedyktynów
Rok: 2015