Getto Warszawskie 1943
Tomasz Kubicki
Powstanie w getcie warszawskim, które trwało od 19 kwietnia do 16 maja 1943 roku było jednym z najbardziej chwalebnych zbrojnych wystąpień Narodu Żydowskiego przeciwko niemieckim zbrodniarzom. Żydzi na wieść o planowanej eksterminacji swojego narodu podjęli walkę:
Niech żyje Wolność!
Śmierć katom i oprawcom!
Niech żyje walka na śmierć i życie z okupantem!
W tej walce – pozbawionej jakichkolwiek szans powodzenia z racjonalnego, militarnego punktu widzenia– Żydzi dowiedli, że nawet w najbardziej dramatycznych czasach w swej historii nie utracili godności. Ich odpowiedź na rozpoczęte niemieckie ludobójstwo stała się symbolem oporu przeciwko zbrodniarzom. Tak oto Żydowska Organizacja Bojowa i Żydowski Związek Wojskowy, a także Mordechaj Anielewicz, Mira Fuchrer, Marek Edelman, Icchak Cukierman, Paweł Frenkel, Hersz Berliński i inni to nie tylko nazwy, to nie tylko imiona i nazwiska, to także hadar – godność!
O powstaniu w getcie warszawskim napisano już wiele, ale jego wydźwięk na lekcjach historii wciąż nie jest zbyt duży, a to przecież walczyli Polscy Żydzi, walczyli też Polacy. Tak oto Tomasz Kubicki podjął się zadania spopularyzowania tragicznych wydarzeń przełomu kwietnia i maja 1943 roku. Jego książka pt. „Getto Warszawskie 1943” wydana nakładem wydawnictwa Bellona stanowi przede wszystkim próbę opowiedzenia w przystępny, ale wyczerpujący sposób o heroicznej postawie Żydów w getcie warszawskim, ich odwadze oraz poświęceniu dla pokoleń. To pozycja, która wyczerpująco opisuje najważniejsze wydarzenia związane z przebiegiem powstania w getcie warszawskim, jak również zwraca uwagę na szerokie konteksty wokół tej dramatycznej próby oporu Żydów wobec niemieckich okupantów, szczególnie w odniesieniu do genezy tego wydarzenia.
Dzieło podzielone na cztery główne rozdziały, do tego też wstęp, zakończenie, prolog i epilog zaczyna się w zasadzie jeszcze podczas haniebnej konferencji w Évian w 1938 roku, która obnażyła słabość środowiska międzynarodowego wobec prześladowań Żydów. Nie znalazło się wówczas wystarczająco dużo państw, które chciałyby przyjąć Żydów wyrażających gotowość do emigracji z Trzeciej Rzeszy. Szczególny opór na ów czas wykazywała przede wszystkim ludność Stanów Zjednoczonych, która – jak przytacza Tomasz Kubicki – w 83% wyraziła negatywne zdanie, co do złagodzenia przepisów emigracyjnych, a mówiąc wprost: powiedziała NIE czującym zagrożenie Żydom. Te i inne konteksty przed wybuchem II wojny światowej stanowią ważną część książki Tomasza Kubickiego.
Autor w dziele „Getto Warszawskie 1943” wnikliwie opisał także bezpośrednie wydarzenia poprzedzające wybuch powstania, jak również kolejne jego bitwy. Uwagę zwraca bogata bibliografia, przede wszystkim wspomnieniowa i w formie opracowań, która dobrze oddaje ducha powstańczego Narodu Żydowskiego. Tomasz Kubicki w tej książce osiągnął efekt narracji typowo historycznej, wręcz naukowej, połączonej z popularyzatorskimi metodami omawiania kolejnych wydarzeń w getcie warszawskim. Z tego też powodu „Getto Warszawskie 1943” powinno zaspokoić oczekiwania wszystkich czytelników, którzy dotąd nie poświęcili temu tematowi zbyt wiele uwagi. Równocześnie książka obfituje w liczby, statystyki, nazwiska i nazwy konspiracyjne, które stanowią jeśli nie rozległy materiał na temat powstania w getcie warszawskim, to z pewnością kapitalną bazę do pogłębienia wiedzy w tym zakresie.
W pewnym niedosycie mogą pozostawiać zdjęcia przedstawione w książce (nie jest ich zbyt wiele i odnoszą się głównie do współczesnych upamiętnień powstania w getcie warszawskim), co z popularyzatorskiego punktu widzenia może zmniejszyć zasięg zainteresowania książką. Autor mógł równocześnie post mortem szerzej opisać sytuację Żydów po stłumieniu przez Niemców powstania, może uwzględniając kontekst współczesnego dziedzictwa lub komunistycznej propagandy na temat powstańców żydowskich? Te kwestie nie mogą jednak znacząco obniżyć wartości książki „Getto Warszawskie 1943”, która okazuje się wyczerpującym omówieniem najsłynniejszego powstania Żydów, będąc zarazem hołdem dla bohaterów próbujących stawić czoło brutalnemu oprawcy.
Tomasz Kubicki w swej książce ochoczo cytuje też „Campo di Fiori” Czesława Miłosza, którego fragment niech będzie puentą tej recenzji…
„Czasem wiatr z domów płonących, przynosił czarne latawce, łapali skrawki w powietrzu, jadący na karuzeli. Rozwiewał suknie dziewczynom, ten wiatr od domów płonących, śmiały się tłumy wesołe, w czas pięknej warszawskiej niedzieli”.
Informacje o książce:
Tytuł: Getto Warszawskie 1943
Tytuł oryginału: Getto Warszawskie 1943
Autor: Tomasz Kubicki
ISBN: 9788311144293
Wydawca: Bellona
Rok: 2017
Kontakt z recenzentem: konrad.morawski@wp.pl