Diversarum Artium Schedula
Teofil Prezbiter
Dzieło Teofila Prezbitera, Diversarum Artium Schedula i inne średniowieczne zbiory przepisów o sztukach rozmaitych w tłumaczeniu i opracowaniu Stanisława Kobielusa, to pozycja warta uwagi pasjonatów sztuki średniowiecznej. Autor żyjący na przełomie XI i XII wieku przedstawia w niej tajniki rzemiosła artystycznego, malarstwa, czy rzeźby czasów opata Sugera, jednego z najsłynniejszych benedyktynów, do jakiego to zakonu należał również Teofil Mnich.
Interesujący jest już sam wstęp, w którym czytelnikowi przedstawiona jest postać autora, przywołane są także wcześniej powstałe (nie tylko średniowieczne, a też starożytne) traktaty o podobnej tematyce, średniowieczne kryteria piękna, zadania sztuk, ich aspekt etyczny, a również przymioty, jakimi według ówczesnej wizji miał wyróżniać się potencjalny twórca. Dzięki niemu, czytelnik jest bardziej świadomy okoliczności powstania dzieła.
Traktat podzielony jest na trzy księgi, w każdej z nich autor koncentruje się na innym problemie. Pierwsza z nich dotyczy farb i kolorów. Druga poświęcona jest przepisom budowania pieców do wypalania szkła i specjalistycznych narzędzi. Ostatnia z ksiąg dotyczy organizacji pracowni artystycznej. Cały tekst przedstawiony jest w dwóch wersjach językowych – polskiej i łacińskiej. Przepisy w każdej z ksiąg są dość szczegółowe, m.in. inna instrukcja jest zalecana do malowania włosów dzieci i młodzieńców, inna do obrazowania zarostu. Oprócz zastosowania odpowiednich barw, autor opisuje sposób ich wytwarzania, dla uzyskania odpowiedniego efektu np. świetlistości.
Przedstawiono również rozmaite techniki niezwykle popularne w średniowiecznym rzemiośle a znane już w starożytności – jak technika trybowania, wytłaczania, czy technika ażurowania. Spory fragment poświęcono niellu. Możemy również przeczytać interesujące uwagi na temat kruszców. Teofil prezbiter wyróżnił m.in. złoto z kraju Hewilat, złoto arabskie, złoto piaskowe oraz złoto hiszpańskie. Niektóre z uwag, dziś mogą zdać się wyjątkowo zabawne, np. o ostatnim z wymienionych rodzajów złota czytamy:
„Bywa także złoto zwane hiszpańskim, które sporządza się z czerwonej miedzi zmieszanej z proszkiem bazyliszka, ludzką krwią i octem. Poganie bowiem, których biegłość w tej dziedzinie jest znana, hodują sobie bazyliszki […] ucierają, dodając do tego trzecią część krwi człowieka rudowłosego, która winna być wysuszona i starta.[…] następnie biorą najcieńsze arkusze najczystszej czerwonej miedzi, smarują je z obu stron spreparowaną wyżej miksturą i wkładają w ogień. […]Takie złoto jest odpowiednie dla wszelkiego rodzaju prac.”
Do powyższej instrukcji, wywołującej pewnie u niejednego czytelnika uśmiech na twarzy lepiej się nie stosować, ale do innych, zwłaszcza związanych z technikami malarskimi czy wytwarzaniem produktów szklanych, jak najbardziej można. Lektura zdaje się, że pozwala na odtworzenie rzemiosła wyjątkowo dobrze imitujące średniowieczne towary. Dzięki licznym rysunkom, książka faktycznie wygląda jak podręcznik. Z pewnością może to być inspiracja dla twórców parających się rękodziełem. Co szczególnie wzmacnia ocenę książki to wartość historyczna niniejszego traktatu. Chwali się również wydanie, z tyłu książki zamieszczono szereg dobrej jakości ilustracji z przykładami rzemiosła, jednak jeśli miałaby to być książka do poduszki to tylko dla pasjonatów średniowiecznej technologii rzemiosła artystycznego.
Informacje o książce:
Tytuł: Diversarum Artium Schedula i inne średniowieczne zbiory przepisów o sztukach rozmaitych
Tytuł oryginału: Diversarum Artium Schedula i inne średniowieczne zbiory przepisów o sztukach rozmaitych
Autor: Teofil Prezbiter
ISBN: 9788373542792
Wydawca: TYNIEC Wydawnictwo Benedyktynów
Rok: 2009