Czterech
Grzegorz Chlasta
Na książkę Grzegorza Chlasty trafiłem przez przypadek, podczas wizyty w księgarni. Od dłuższego czasu chciałem sięgnąć po tytuł z gatunku literatury faktu, a to że interesuję się historią współczesną dodatkowo motywowało mnie do pokuszenia się właśnie o tego typu pozycję. Nie miałem intencji zabierania się za książkę, która w jakiś sposób wywołała kontrowersję w opinii publicznej- czasami historia, która nie stwarza niepotrzebnego zamieszania ma większą wartość od każdej sensacji. W ten sposób trafiłem na Czterech – książkę o młodych facetach, którzy zostali postawieni przed czymś niemożliwym: z potężnego aparatu Służby Bezpieczeństwa mieli stworzyć niewielki Urząd Ochrony Państwa. Pomyślałem, że dla osoby zainteresowanej podobną tematyką jest to pozycja obowiązkowa!
Głównymi bohaterami książki Grzegorza Chlasty są czterej mężczyźni, którzy zostali sprowadzeni do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych m.in. przez Krzysztofa Kozłowskiego – ich bezpośredniego przełożonego. Autor książki określa ich jako anarchistów, poetów i pacyfistów, jednak wtedy najbardziej byli znani ze swojej bohaterskiej walki z władzami komunistycznego ustroju. Wojciech Brochwicz, Konstanty Miodowicz, Piotr Niemczyk i Bartłomiej Sienkiewicz byli nową gwardią w MSW i to do nich należało zadanie stworzenia Urzędu Ochrony Państwa.
Cała opowieść prowadzona jest w formie wywiadu, w którym wraz z autorem biorą udział Brochwicz, Niemczyk i Sienkiewicz. W momencie trwania prac nad książką umarł kolega tej trójki – Konstanty Miodowicz, ale czytając tę historię nie da się nie dostrzec unoszącego się gdzieś w tle ducha Miodowicza. Wywiad zaczyna się od rozważań wymienionej trójki o historii kontaktów i doświadczeniu w relacjach ze Służbą Bezpieczeństwa. Bohaterowie nie szczędzą nam dramatycznych historii, relacji ze zdarzeń które współcześnie są w zasadzie nie do pomyślenia. Jednak wtedy były zupełnie inne czasy i spokojne ukończenie studiów, znalezienie właściwej pracy oraz funkcjonowanie w ówczesnym systemie w zgodzie z własnym sumieniem było nadzwyczaj trudne. Skomplikowane było ich przyjście do gmachu ministerstwa na ulicy Rakowieckiej. Jak sami przedstawiają to autorowi spotkali się z przeciwnościami, których nie mogli się spodziewać przed przyjściem do służby. Ponadto starając się je eliminować musieli wypełniać zadania stawiane im przez swoich zwierzchników. Zazwyczaj skutkowało to poświęceniem swojego dodatkowego czasu, często niekorzystnie wpływając na ich życie osobiste.
W swojej opowieści autor stara się pokazać czytelnikowi czym de facto zajmował się nowo powstały Urząd Ochrony Państwa. Dzięki swojej dociekliwości nie omija on spraw, które miały poważny wpływ na losy naszego kraju. Dlatego w książce niejednokrotnie poruszane są niewygodne kwestie zarówno dla samych bohaterów, jak również historii naszego państwa. Szczególnie warto wymienić w tym przypadku burzliwy proces weryfikacji, czy też sedno afery z tzw. „szafą Lesiaka”. To i wiele więcej problemów wolnej Polski porusza Grzegorz Chlasta ze swoimi rozmówcami.
Przemierzając niecałe trzysta stron książki przechodzimy z autorem historyczną wędrówkę całej trójki bohaterów. Dowiadujemy się o ich pochodzeniu, działalności opozycyjnej i walce ze służbami specjalnymi PRL-u, motywach podjęcia pracy w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych. W dodatku na wyciągnięcie ręki mamy wszystkie szczegóły dotyczące tworzenia takiej jednostki jak UOP, doboru kadr oraz jej działalności. Możemy również w łatwy sposób zobaczyć jak mieszanie się polityki może zaszkodzić swobodnej pracy takiej instytucji. Dzięki temu ta książka jest znakomitym kąskiem dla wszystkich, którzy chcą dowiedzieć się o specyfice transformacji dziejowej dokonanej 25 lat temu. W dodatku sposób relacjonowania naszych bohaterów, ich otwartość i szczerość w dużym stopniu wpływa na wiarygodność i odbiór tej książki. Zagłębiając się w historię każdego z nich nie mamy poczucia, że otrzymujemy fałszywy obraz kreowanej przez ich samych rzeczywistości. Wielki w tym udział autora, który prowadząc rozmowę w naturalny sposób potrafił wydobyć z naszych bohaterów wszystkie najważniejsze fakty. Pozostając przy osobie Grzegorza Chlasty należy go pochwalić za perfekcyjny dobór rozmówców. Wybór trójki zupełnie różnych ludzi, którym przyświecał jeden wspólny cel był strzałem w dziesiątkę, ponieważ mogliśmy poznać wiele historii z perspektywy trzech osób. Właśnie to jest najmocniejszą cechą tej książki.
Podsumowując, książka Grzegorza Chlasty jest ciekawą propozycją skierowaną szczególnie do czytelnika, któremu nie jest obca tematyka służb specjalnych i przemian jakie dokonały się w naszym kraju na przełomie lat 89 i 90 ubiegłego wieku. Ponadto dzięki tajemniczej okładce i pozytywnym opiniom zamieszczonym na odwrocie przyciąga uwagę potencjalnego kupującego, a bogata treść zaspokoi pragnienia każdego polskiego fana historii współczesnej.
Informacje o książce:
Tytuł: Czterech
Tytuł oryginału: Czterech
Autor: Grzegorz Chlasta
ISBN: 9788375547719
Wydawca: Czarna Owca
Rok: 2014