Zbadaj ewolucję: Argumenty za i przeciwko neodarwinizmowi
S. Meyer, P. Nelson, J. Moneymaker, S. Minnich, R. Seelke
Od ponad 150 lat tematyka ewolucji mimo znacznych postępów oraz licznych badań, jest tematem wciąż kontrowersyjnym. Chociaż w ogólności założenia są dość proste oraz dla niektórych intuicyjne, to jednak są pewne zagadnienia teorii ewolucji nie do końca są takie oczywiste po dokładnym zgłębieniu się w tę tematykę. W książce „Zbadaj ewolucję…” wyłożono najczęściej używane argumenty za i przeciwko tej teorii. Nie jest to jednak agresywna przepychanka pomiędzy ewolucjonistami i kreacjonistami z jakimi często możemy się spotkać.
Książka to właściwie przegląd i dyskusja nad fundamentami teorii ewolucji. Na początku dostajemy, w ramach wprowadzenia, wykład na temat pojęć i definicji dotyczących neodarwinizmu i tego co przedstawia ta teoria. Słusznie tutaj jest zauważone, że to co kryje się pod słowem „ewolucja” nie koniecznie musi oznaczać dla różnych dziedzin naukowych to samo. Stąd rozróżnienie czy chodzi o zmianę organizmów w czasie, pochodzenie od wspólnego przodka czy o działanie naturalnej selekcji. Jest to dość istotne i uświadamia Czytelnikowi skąd biorą się problemy w powszechnym zaakceptowaniu pewnych elementów teorii ewolucji. Kolejne rozdziały starają się rozłożyć na części wspomniane trzy podstawowe zagadnienia. Wszystkie napisane są w ten sam, spójny sposób – na początku mamy argumenty za ewolucją, czyli to, co przedstawia nam strona zwolenników, a następnie konfrontacja z wynikami innych badań oraz krytyczna dyskusja co z tego wynika. Mamy więc poszukiwanie wspólnego przodka, gdzie rozważana jest dotychczasowa wiedza pochodząca ze skamieniałości, biogeografii, embriologii oraz homologii anatomicznej i molekularnej. Następnie otrzymujemy rozdział poświęcony twórczej mocy naturalnej selekcji, gdzie możemy przyjrzeć się możliwościom zmiany jednych organizmów w drugie oraz obserwacje i ich interpretacje na temat zmian jakie udało się zanotować badaczom na przestrzeni lat. Polemikę kończymy w świecie subkomórkowym, gdzie rozważamy maszyny molekularne jako elementy, które mogą wskazywać lub zaprzeczać naturalnemu procesowi udoskonalania organizmów na drodze ewolucji. Książka zawiera w sobie materiały dodatkowe takie jak różnica w układzie oddechowym pomiędzy gadami, ptakami i ssakami, instrukcję „jak zrobić własne płuco”, oraz dyskusję nad możliwością przekształcenia systemu w drugi, metodami zaproponowanymi przez Darwina i jego następców.
Od strony technicznej, książka jest wydana w bardzo elegancki i przejrzysty sposób. Kolorowe i szczegółowe ilustracje, często dość przystępne schematy oraz dobrej jakości zdjęcia zasługują na pochwałę. Łatwy język, forma pytanie-odpowiedź, wstawki oraz częste objaśnienia w przypisach, ułatwiają czytanie i przyswojenie wiedzy, a literatura pod koniec każdego rozdziału oraz słowniczek pojęć pod koniec książki, przedstawia ją w profesjonalnym świetle. Jednak mimo, że jak twierdzą autorzy we wstępie, książka próbuje zachować obiektywizm, zdarzają się jej pewne subiektywne „grzeszki” poprzez czasem nieadekwatne kontrargumenty, na co nie zawsze Czytelnik może zwrócić uwagę. Argumenty przeciwko neodarwinizmowi są nierzadko dość ogólne i nie poparte wieloma przykładami, a same zagadnienia omawiane dość płytko lub za pomocą nie do końca trafnych analogii. Czasem też niektóre kontrargumenty są wykorzystywane tylko w jedną stronę. Dla przykładu w rozdziale na temat skamieniałości, znaleziska takie jak archeopteryks który uznawany jest za ogniowo pośrednie pomiędzy gadami a ptakami, nazywany jest wyjątkiem potwierdzającym regułę – na wiele różnych skamieniałości, statystycznie może trafić się „wybryk natury”, który może pasować do dowolnej teorii. Z kolei argumentacja ta nie jest zachowana w przypadku hipotezy artefaktu, gdzie neodarwiniści uznają, że skamieniałości obarczone są niedoskonałościami, przez co brakuje wyraźnych różnic w formach pośrednich – bardzo słabo w skałach „odbijają” się tkanki miękkie, które mogłyby przynieść wiele informacji na temat brakujących ogniw. W kontrargumentacji, autorzy donoszą, że znaleziono w Chinach przecież dobrze zachowane skamieniałości embrionów gąbki w skałach prekambryjskich, co miałby wskazać, że hipoteza artefaktu nie jest dobrym wytłumaczeniem braków w formach przejściowych. Ponieważ nie ma w książce informacji o znaczącej liczbie zachowanych „miękkich” fragmentów organizmów z różnych okresów, wygląda na to, że odkrycie gąbek jest również statystycznym przypadkiem jak wspomniany archeopteryks, jednak tutaj autorzy już nie używają tego samego krytycyzmu. Na marginesie, oprócz skamieniałości „praptaka” (których odkryto już kilkanaście okazów), znaleziono wiele form pośrednich bardzo odmiennych gatunków, takie jak Tiktaalik, Amphistium, Pakicetus, Runcaria, czy znany (chyba) wszystkim ze szkoły Australopitek. Nie ma też wyjaśnionego procesu fosylizacji, który odpowiada za powstawanie skamielin.
Mimo wszystko, książka nie wygląda na lekturę mającą na siłę obalić wszystko, co jest związane z Darwinem. Pokazuje raczej, zdaniem jej autorów, słabe lub nie do końca wyjaśnione punkty teorii ewolucji. Czytając książkę nie czuje się na siłę forsowania „jedynej słusznej alternatywy”, autorzy nie szukają zamienników, właściwie to nie kwestionują też samej idei, ale zachęcają do dyskusji i bardziej krytycznego spojrzenia. Z tego powodu książka ma moje uznanie jako ta, która wprowadza w Czytelnikach pozytywną wątpliwość, pokazując że pewne informacje są zbyt uogólnione lub pewne badania przemilczane – wymaga przez to głębszego zastanowienia się i weryfikacji wiedzy. Jednak książkę polecałbym bardziej dojrzałym i zorientowanym głównie w temacie biologii i genetyki Czytelnikom, ze względu na często powierzchowne lub uogólnianie niektórych kwestii, które stwarzają ryzyko do manipulacji. Tak czy inaczej, nawet jeżeli Czytelnik nie zostanie przekonany wszystkimi argumentami lub kontrargumentami, na pewno spojrzy bardziej krytycznie nad ewolucją – nie po to żeby całkowicie ją zanegować, ale po to, aby jeszcze bardziej zagłębić się w jej tajniki.
Informacje o książce:
Tytuł: Zbadaj ewolucję: Argumenty za i przeciwko neodarwinizmowi
Tytuł oryginału: Explore Evolution. The Arguments For and Against Neo-Darwinism
Autor: Stephen C. Meyer, Paul A. Nelson, Jonathan Moneymaker, Scott Minnich, Ralph Seelke
ISBN: 9788364095740
Wydawca: Fronda
Rok: 2015