Napoleon na Ziemiach Polskich – Jakub Hermanowicz

Chciałoby się powiedzieć, że o Napoleonie Bonaparte napisano już wszystko, ale życiorys Boga Wojny okazuje się nieomal skarbnicą bez dna, która wciąż przyciąga do siebie poszukiwaczy historii i sensacji historycznych. Cesarz Francuzów elektryzuje świat nawet po prawie dwustu latach od swojej śmierci. Zwraca na to uwagę Jakub Hermanowicz, autor książki „Napoleon na Ziemiach Polskich”, którego celem było wypełnienie luki, tudzież spopularyzowanie informacji, na temat bliskiego sercom Polaków fragmentu biografii Napoleona.

Autor postawił sobie za cel zebranie i opisanie faktów z życia Boga Wojny na terytorium dzisiejszej Polski. Jego podstawowe założenie opierało się więc na analizie literatury wspomnieniowej, popularnonaukowej i naukowej, a także materiałów prasowych, które odnoszą się do obecności Napoleona na tych terytoriach, jakie tworzą granice dzisiejszej Polski, a nie ziemiach kraju sprzed okresu rozbiorowego w XVIII wieku. W ten sposób dwoma najważniejszymi miastami, które pojawiły się na kartach książki Jakuba Hermanowicza są Poznań i Warszawa, ale autor sumiennie opisał też fakty związane choćby z symboliczną obecnością Napoleona Bonaparte na owych Ziemiach Polskich, miastach, miasteczkach i wsiach. Wystarczy, że cesarz Francuzów wszedł do jakiejś gospody, czy też kupił od kogoś prowizorycznie utworzone sanie, aby taka informacja znalazła się w książce „Napoleon na Ziemiach Polskich”, co czyni ją interesującym materiałem wyjściowym do badań innych historyków, np. regionalistów.

Taka koncepcja ma także swoje interesujące walory w sensie społecznym. Omawia bowiem nastawienie polskiego społeczeństwa – w tym lokalnych prominentów – do osławionego Boga Wojny. To nastawienie nie zawsze było jednomyślnie, czasem wręcz masowy optymizm na temat przyjazdu Napoleona Bonaparte do któregoś z okupowanych polskich miast był wynikiem odgórnych manipulacji, czy też zaplanowanej indoktrynacji. Jednak częściej ludności nie trzeba było do niczego przekonywać: wiwatowali na cześć Napoleona, jakby był on mesjaszem odrodzenia polskiej niepodległości. Tu pojawia się także sens polityczny, o czym oczywiście wspomina Jakub Hermanowicz, czyli kwestia obietnic udzielonych przez Napoleona Bonaparte Polakom, którzy wsparli Boga Wojny w kampanii przeciwko Rosji. Książka dobrze łączy oba te sensy, społeczny i polityczny, pokazując też stosunek cesarza Francuzów do Polaków, a także solidnie uwzględniając tło historyczne omawianych wydarzeń.

Autor mógł się jednak pokusić o szersze naszkicowanie postaci księcia Józefa Poniatowskiego w kontekście stosunków z Napoleonem Bonaparte, ewentualnie też bardziej rozbudować część na temat Tadeusza Kościuszki, o czym książka „Napoleon na Ziemiach Polskich” w zasadzie tylko skromnie wspomina, a zarówno relacje pomiędzy Poniatowskim i Bonaparte, oraz opinie głoszone przez Naczelnika Insurekcji Kościuszkowskiej na temat cesarza Francuzów dodałyby dodatkowej pikanterii tego typu książce. Dzieło, choć krótkie i w zasadzie do przeczytania w godzinę, charakteryzuje się potoczystą narracją. W dodatku Jakub Hermanowicz nie szczędzi ciekawostek z życia Napoleona Bonaparte, wspominając m.in. sprawę związaną z pomnikiem Mikołaja Kopernika, czy też cytując oryginalne wypowiedzi i słowa spisane przez cesarza Francuzów, jak choćby jego list skierowany do Marii Walewskiej na wstępnym etapie ich relacji:

„Widziałem tylko Panią, podziwiałem tylko Panią, pragnę tylko Pani.
Niech szybka odpowiedź ukoi niecierpliwy żar…”

Pojawiają się tu także rozkazy frontowe wydawane osobiście przez Boga Wojny w czasie rozpoczętej kampanii wojennej przeciwko Rosji:

„[…] Ranni obu stron mają być opatrywani jednakowo, przyjaciele czy wrogowie, wszystkich należy traktować równo”

Barwną książkę (książeczkę?), uzupełnioną w podtytule chyba jednak nieco na wyrost jako „Przewodnik Historyczny”, zdobią także wypowiedzi i wspomnienia bliskich współpracowników Napoleona Bonaparte, takich jak choćby marszałek dworu generał Geraud Duroc, dyplomata generał Armand Caulaincourt, czy też walczący u boku cesarza Francuzów generał Józef Grabiński. Oczywiście w tym barwnym kolażu postaci nie mogło też zabraknąć Marii Walewskiej, obiektu westchnień Napoleona. W sumie więc kilka istotnych etapów z życia cesarza Francuzów doczekało się w książce „Napoleon na Ziemiach Polskich” ciekawego dopowiedzenia i rozwinięcia, które w konwencji popularnonaukowej dobrze też oddaje status Polaków w okresie zaborów oraz ich nadzieje związane z Napoleonem Bonaparte. Myślę, że to dobra rekomendacja dalszych prac Jakuba Hermanowicza nad historią Polski i powszechną.

Informacje o książce:
Tytuł: Napoleon na Ziemiach Polskich
Tytuł oryginału: Napoleon na Ziemiach Polskich
Autor: Jakub Hermanowicz
ISBN: 9788380835511
Wydawca: Novae Res
Rok: 2017

Kontakt z recenzentem: konrad.morawski@wp.pl