Mgły Avalonu
Marion Zimmer Bradley
Brytania czasów Uthera Pendragona – kraina dawnych, magicznych obrzędów oraz zdobywającego coraz większe wpływy chrześcijaństwa. Świat nieodwracalnie się zmienia, zarówno w warstwie wartości, jak i obyczajów, które narzuca ekspansywne chrześcijaństwo. Co się stanie z Brytanią? Czy pod wodzą syna Uthera, pozostanie pogańską krainą, przesiąkniętą mistyczną więzią z ziemią i naturą, czy rozwinie się w uporządkowane, zbudowane na hierarchii i dogmatach, chrześcijańskie państwo?
Mgły Avalonu Marion Zimmer Bradley to powieść oparta na legendach arturiańskich, a zarazem klasyczne dzieło fantasy. Wyróżnia je przedstawienie znanych opowieści o królu Arturze z zupełnie innej perspektywy. Autorka nie czyni głównymi bohaterami Rycerzy Okrągłego Stołu, a Morgianę la Fey, siostrę i kochankę Artura Pendragona, kapłankę Avalonu – krainy, która wraz ze zmianami dziejowymi, odchodzi coraz dalej we mgły. To z perspektywy Morgiany, ale też innych kobiet tamtych czasów, poznajemy opowieść o świecie, który ginie pod naporem nowej religii. Poznajemy dzieje narodzin, rozkwitu i schyłku królestwa Artura. Konflikt cywilizacji o rzymskim rodowodzie ze „starymi ludami”, zderzenie dwóch sposobów wychowania i kultury, jest źródłem zarówno osobistych dramatów bohaterek, jak i wojen obejmujących całe krainy. Brak zrozumienia i przepaść między gładko ogolonymi „Rzymianami”, a brodatymi ludami Plemion z czasów arturiańskich, jak określa ich Bradley, rośnie. W końcu to Rzymianie ukuli termin „barbarzyństwo” i świadczy on o ich negatywnej zdaniu o pobijanych kulturach, choć w czasach przedchrześcijańskich na podbitych terenach pozwalali dalej kultywować religie autochtonów.
Świat przedstawiony przez Bradley to jednak pewna konwencja literacka, a nie literatura historyczna i nie należy upatrywać w niej wiernego przedstawienia dziejów Brytanii czy Kościoła. Powieść powstawała w oparciu o pogłębione studia dotyczące tradycyjnego obrządku tych ziem i próbuje odtworzyć wiele przedchrześcijańskich zwyczajów, a także przebieg szkolenia dawnych kapłanów i kapłanek. Dużą rolę odgrywają wątki romansowe i erotyczne, dość dokładnie poznajemy sercowe rozterki bohaterek uwikłanych w intrygi mające na celu zdobycie władzy. Może to zniechęcić czytelników, którzy nie przepadają za romansami. Nie da się też ukryć, że jest to powieść napisana z perspektywy kobiet i podkreślająca ich rolę, wręcz stawiająca kult Matki przeciwko patriarchalnemu chrześcijaństwu. Dyskutowane jest wiele dogmatów związanych z grzechem, seksualnością, rolą kobiety i mężczyzny w społeczeństwie i religii. Nie trudno się domyślić, że główna bohaterka – najwyższa kapłanka Avalonu – ma niepochlebne zdanie o chrześcijańskiej wizji świata i trudno jest jej pogodzić się z postępującymi zmianami. Z drugiej strony, kler chrześcijański nie jest dłużny „poganom”, traktując dawne wierzenia z odrazą i niechęcią. Takie umieszczenie środka ciężkości powieści może nie wszystkim odpowiadać, jednak akcja płynie dość wartko, a melancholijny, mistyczny klimat rekompensuje historyczne nieścisłości oraz zbyt rozwlekłe przemyślenia bohaterek. Z pewnością można polecić tę lekturę fanom serialu „Robin z Sherwood” z lat ’80, gdyż z łączy je niesamowita atmosfera i ciekawie przedstawione postacie. Ginewra jako nieśmiała dziewczyna z zaburzeniami lękowymi, sir Lancelot o biseksualnych skłonnościach czy Kevin – Merlin Brytanii jako kaleki, nie grzeszący urodą bard, to z pewnością niekonwencjonalne ujęcie postaci z legend o królu Arturze. Powieść przedstawia także własną interpretację mitu o świętym Graalu oraz pochodzeniu Okrągłego Stołu. Autorka przekonująco opisuje życie we wczesnym średniowieczu, nudę i monotonię długich zimowych wieczorów, gdy drogi zostają zasypane śniegiem, konieczność oszczędzania jedzenia, całkowitą zależność człowieka od kaprysów natury. Obraz chłodnej, skalistej i surowej Kornwalii na długo pozostanie w mojej wyobraźni. W połączeniu z elementami magii i miecza powstaje bardzo bogaty i dość realistyczny psychologicznie świat.
Przez długi czas Mgły Avalonu były trudno dostępne na polskim rynku. Nowe wydanie (Zysk i Ska, 2010) zbiera w jednym tomie cztery tomy cyklu: Mistrzyni Magii, Najwyższa Królowa, Król Byk oraz Więzień Dębu. Wydane w twardej oprawie tomiszcze to ponad 1300 stron. Jeśli jednak ktoś przymknie oko na niedociągnięcia i zaakceptuje konwencję powieści, da się porwać magicznej wizji świata czasów arturiańskich, nawet nie zauważy, kiedy będzie musiał pożegnać się z krainą Avalonu, która coraz bardziej oddziela się od świata. A może wcale nie chcesz zostawać po tej stronie mgieł..?
Informacje o książce:
Tytuł: Mgły Avalonu
Tytuł oryginału: The Mists of Avalon
Autor: Marion Zimmer Bradley
ISBN: 9788375065114
Wydawca: Zysk i S-ka
Rok: 2010