Antosia – Jan Nowak

W ostatnim czasie na rynku wydawniczym pojawia się coraz więcej książek poświęconych Żołnierzom Wyklętym. Są to bardzo zróżnicowane publikacje – od opracowań typowo naukowych, aż do powieści. Bez wątpienia jest to zjawisko pozytywne. Po dziesiątkach lat, kiedy o Żołnierzach Wyklętych mówiło się tylko źle, albo wcale potrzeba sporego wysiłku, aby przywrócić należną im pamięć.

Kiedy wyobrażamy sobie Niezłomnych, to automatycznie przed oczyma mamy mężczyzn, jakiś leśny oddział grzejący się przy ognisku. Jednak w konspiracji były również kobiety. One także walczyły z bronią w ręku i ryzykowały życie dla Ojczyzny.

To właśnie kobieta jest główną bohaterką powieści Jana Nowaka pod tytułem „Antosia”. Ukazała się ona nakładem wydawnictwa Novae Res. Wydawca informuje nas, że jest to „historia kobiety niezłomnej”. Po lekturze książki muszę powiedzieć, że – według mnie – historia była w niej tłem. Owszem, powieść obejmuje spory okres czasu: od wybuchu II wojny światowej aż po późne lata powojenne. Jednak to nie historia jest głównym bohaterem powieści Jana Nowaka. Bohaterami są ludzie. To na nich skupia się autor. Opisuje ich zachowanie i postawę w czasie wojny i po jej zakończeniu. Pisze o zdrajcach i bohaterach. O patriotach i kolaborantach. Możemy sobie spróbować wyobrazić, jak okrutny los stał się udziałem wielu zwykłych ludzi, gdy w ich szare i codzienne życie wkroczyła wielka historia.

Tytułowa Antosia mieszka w małej, spokojnej wiosce. Jest to bardzo biedna miejscowość. Zmule „było miejscem niczyim. Bo rzeka naniosła tu muł. Tu więc, na tym niczyim miejscu, zbudowali swe chaty ci, co nie mieli nic”. Bieda sprawiała, że życie nie było sielanką. Sąsiadka Antosi, Zosia marzyła tylko o tym, aby nie chodzić już głodna. Wyrzucała matce:

„ja morgi muszę mieć. Morgi! Rozumiesz, stara. Wtedy nie szczaw, nie lebiodę ale chleb z masłem jadać będę. A mlekiem od krowy popijać”.

Antosia pracuje jako gospodyni na plebanii. Wraz ze swoim narzeczonym planują wspólną przyszłość. Chcą kupić dom, wziąć ślub. Wszystko to niweczy wybuch II wojny światowej. Jaś idzie do wojska. Życie dziewczyny zmienia się diametralnie.

Tuż przed wkroczeniem Niemców Antosia pomaga wikaremu ukryć cenne przedmioty, będące wyposażeniem kościoła. Ksiądz nie chce pozwolić, by drogocenne obrazy, kielichy czy ornaty wpadły w ręce nazistów. Prosta wiejska dziewczyna nie rozumie, dlaczego ktoś miałby je zabrać. Posłusznie wykonuje jednak polecenie kapłana.

Wkrótce okazuje się, że Niemcy są bardzo zainteresowani tymi przedmiotami. Ze względu na ich wartość chcą je zagarnąć dla siebie. Przyjeżdżają na plebanię, aby zrealizować swój niecny plan. Ostrzeżonej przez proboszcza dziewczynie udaje się uciec. Żołnierze brutalnie terroryzują sędziwego księdza i rozpoczynają poszukiwania cennych ornatów i innych sprzętów liturgicznych. Gdy orientują się, że miejsce ich ukrycia prawdopodobnie zna gospodyni, życie Antosi znajduje się w niebezpieczeństwie. Naziści wypytują o nią we wsi i nie przestają jej szukać. Kobieta musi się ciągle ukrywać.

W powieści zwróciłem uwagę na opis, w jaki sposób Niemcy traktowali Żydów. Autor nie ucieka od dramatycznych i brutalnych scen. Jan Nowak w swojej książce starał się także oddać możliwie wiernie stosunek Polaków do Żydów. Niestety, zdarzały się jednostki, które okazywały zadowolenie z losu, jaki spotykał wyznawców judaizmu.

Tymczasem Antosia dowiaduje się, że jej ukochany nie żyje. Ta wiadomość wstrząsa nią do głębi. Kobieta z wiejskiej dziewczyny przeradza się w krwawego mściciela, będącego postrachem Niemców. Wstępuje do leśnego oddziału i całą sobą angażuje się w walkę. Ona, która dopiero nauczyła się obsługiwać pistolet, morduje wrogów z zimną krwią.

Wojna dobiegła końca. W Polsce rozpoczęła się instalacja nowej – ludowej – władzy. Ludzie nie wiedzą jeszcze, co mają myśleć o tym wszystkim. Niespodziewanie dla Antosi, Jaś wraca do domu. Cudem przeżył wojnę. Oboje postanawiają wyjechać na tzw. „Ziemie Odzyskane”.

Czy Antosia i Jaś odnajdą w końcu upragniony spokój? Czy dane im będzie zaznać rodzinnego szczęścia? Czy przeszłość da o sobie zapomnieć?

Przyznam szczerze, że czytałem lepsze powieści. Książka Jana Nowaka jest raczej przeciętna. Jednak coś w tej historii sprawia, że chwyta ona czytelnika za serce. Tym bardziej, kiedy autor zdradza, że opisane wydarzenia naprawdę miały miejsce.

„Antosia” to książka o zwykłych ludziach, w których życie wkroczyła nagle wielka historia. Jeśli lubicie powieści obyczajowo-historyczne, to możecie rozważyć ten tytuł.

Informacje o książce:
Tytuł: Antosia
Tytuł oryginału: Antosia
Autor: Jan Nowak
ISBN: 9788381473477
Wydawca: Novae Res
Rok: 2019